“……Ούλα τα κάλαντα, είχανε μεγάλη σημασία κειανά τα όμορφα χρόνια, μα ιδιαίτερα όμως τα χριστουγεννιάτικα, ήτανε το σύνθημα για να αρχίξει ο κόσμος να νιώθει πως εξετέλεψε η σαρανταρά (εττανε σκεδιασμένες, και εξανοίγανε και εγκαίρως να βρούνε τα τεφτεράκια που είχανε γραμμένα τα λόγια για τα κάλαντα, μαζί και τα απαραίτητα ζίλια.
Άμα δε τα ζίλια ήτανε δύσκολο να τα πουσουνίσουνε, γιατί δεν τα βρίσκανε γή γιατί δεν είχανε τσοι απαραίτητους παράδες για την αγορά ντως, τα κάνανε αμοναχά ντως τα κοπέλια με δυο αδειανά βερνικοκούθια, που τα τρυπούσανε στη μέση μέση και τωσε περνούσανε στην τρύπα ένα λειανό μα καλά γερό σπάγο και τα βαστούσανε από κεια και τα καταχτυπούσανε, για να τωσε βαστούνε το ίσο!”**
Ζίλια Τα ζίλια (μεταλλικά κύμβαλα διαστασεις 6-8 εκ.), τα ξύλινα κουτάλια, τα ποτηράκι του κρασιού ή του ούζου και το κομπολόι που τρίβεται μ’ένα ποτήρι κρασιού, αποτελούν όργανα ρυθμικής συνοδείας, μόνα τους ή με άλλα μελωδικά μουσικά όργανα, για το τραγούδι και το χορό. Ανάλογο ρόλο παίζουν και το τρίγωνο και η μασιά (απλή μασιά για το τζάκι, που τα σκέλη της καταλήγουν σε κύμβαλα ζίλια). Στις μέρες μας παίζονται κυρίως από παιδιά για να συνοδεύσουν τα κάλαντα του δωδεκαημέρου των Χριστουγέννων.
Μέτσοβο δεκαετία 1960. Κάλαντα με τρίγωνο και ζίλια. Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων
Η τωρινή ονομασία τους παράγεται από το τουρκικό Zil και είναι πιθανόν περσικής καταγωγής. Ονομάζονται και “τσίγκλες” ή “σαχάνια ή “σαχανάκια” (επίσης, “παφίλια”, “πούλια”, “τροχίσκοι”, “καστανιέτες”, κ.λπ.) και ανήκουν στα όργανα που κατά τη βυζαντινή εποχή απορρίπτονταν από τους Πατέρες της Εκκλησίας (Κλήμης ο Αλεξανδρεύς, Γρηγόριος ο Νύσσης κ.ά.). Παρ’ όλα αυτά, έχουν την τιμητική τους στη βυζαντινή εικονογραφία (ιδιαίτερα στις Μονές του Αγίου Όρους).
**Του Μαρίνου Ιδομενέως
Πηγή: