Ο πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας έχει επιπτώσεις και στο διάστημα. Καθώς οι συγκρούσεις συνεχίζονται, υπάρχει μια διαφαινόμενη απειλή ότι η Ρωσία μπορεί να εγκαταλείψει το Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS) και να τον αφήσει να συντριβεί στη Γη. Μήπως αυτό σημαίνει ότι η μεταψυχροπολεμική εποχή της διαστημικής συνεργασίας μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ φτάνει στο τέλος της; Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι περίπλοκη.
Αυτό που είναι σίγουρο, είναι ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει επιδεινώσει τις σχέσεις μεταξύ Ευρώπης και Ρωσίας και έχει επηρεάσει τη συνεργασία τους στο διάστημα. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ESA) – ο οποίος εκπροσωπεί 22 ευρωπαϊκές χώρες – εξέδωσε δήλωση στα τέλη Φεβρουαρίου με την οποία αναγνώρισε τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Σε απάντησή της, η ρωσική διαστημική υπηρεσία Roscosmos, καθυστέρησε τις εκτοξεύσεις αρκετών δορυφόρων στο ευρωπαϊκό διαστημοδρόμιο στη Γαλλική Γουιάνα, οι οποίοι υποτίθεται ότι θα χρησιμοποιούσαν τον ρωσικό πύραυλο Soyuz.
Αυτές οι συνεχιζόμενες γεωπολιτικές εντάσεις είναι ένα σαφές σημάδι ότι η κατάσταση της διεθνούς συνεργασίας στο διάστημα αλλάζει γρήγορα και επηρεάζεται πολύ από την πολιτική κατάσταση στη Γη. Αυτό που διακυβεύεται τώρα, είναι το μεγαλύτερο και πιο πολύπλοκο διεθνές έργο που έχει γίνει ποτέ, μια απόδειξη της ανθρώπινης εφευρετικότητας και της διασυνοριακής συνεργασίας ύψους 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η σύμπραξη του ISS περιλαμβάνει πλέον 15 διαφορετικές χώρες και θεωρείται από ορισμένους ως το μεγαλύτερο επίτευγμα της ανθρωπότητας.Ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός κατοικείται συνεχώς εδώ και 21 χρόνια και ανά πάσα στιγμή βρίσκονται σε εξέλιξη περισσότερα από 100 επιστημονικά πειράματα.
Η ασφάλεια του ISS προκαλεί πραγματική ανησυχία, καθώς η Ρωσία ελέγχει κρίσιμες πτυχές των συστημάτων ελέγχου προώθησης του διαστημικού σταθμού. Ενώ ο ISS βρίσκεται σε τροχιά, η βαρύτητα της Γης τον τραβά σταδιακά προς την ατμόσφαιρα, οπότε ο διαστημικός σταθμός χρησιμοποιεί συνήθως μια μονάδα προώθησης – η οποία ελέγχεται από τη Ρωσία – για να παραμείνει στη θέση του. Χωρίς αυτές τις τακτικές ώσεις, ο ISS θα έπεφτε πολύ αργά προς την ατμόσφαιρα, όπου θα καίγονταν. Οι αστροναύτες που θα επέβαιναν σε αυτόν θα είχαν πιθανότατα αρκετό χρόνο για να διαφύγουν και να ταξιδέψουν πίσω στη Γη.
Την απειλή ότι η Ρωσία θα μπορούσε να αφήσει τον ISS να πέσει στη Γη εξέφρασε για πρώτη φορά στα τέλη Φεβρουαρίου, ο επικεφαλής της ρωσικής διαστημικής υπηρεσίας Ντμίτρι Ρογκόζιν, σε μια σειρά αναρτήσεών του στο Twitter, σχετικά με τις νέες κυρώσεις των ΗΠΑ κατά της Ρωσίας, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων που στοχεύουν στο διαστημικό της πρόγραμμα.
Παρόλα αυτά ο Ρογκόζιν είναι γνωστός για τις προκλητικές δηλώσεις του. Επιπλέον, η καταστροφή του διαστημικού σταθμού δεν είναι απαραίτητα προς όφελος της Ρωσίας. Η Roscosmos, μπορεί να μην θέλει να πάρει το ρίσκο μιας ανεξέλεγκτης αποδρομολόγησης, ακόμη και αν ο ISS δεν πετάει πάνω από μεγάλο μέρος της Ρωσίας. Επίσης, όπως η NASA εξαρτάται από τη Roscosmos για να διατηρήσει τον ISS σε λειτουργία, έτσι και η Roscosmos εξαρτάται από τη NASA και έχει μακρά ιστορία συνεργασίας με τις ΗΠΑ, ακόμη και σε περιόδους έντασης.
Σημαντικό επίτευγμα διεθνούς συνεργασίας
Η Ρωσία και οι ΗΠΑ ξεκίνησαν να κατασκευάζουν το διαστημικό σταθμό στα τέλη της δεκαετίας του 1990, και η σύμπραξη αυτή θεωρήθηκε ένα σημαντικό επίτευγμα διεθνούς συνεργασίας, ιδίως μετά τον Ψυχρό Πόλεμο και το διαστημικό αγώνα δεκαετιών.
«Υπογράψαμε όλα τα χαρτιά για να τους δεχτούμε στην εταιρική σχέση κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου στη Ρωσία», δήλωσε στο Australian Financial Review ο Ρον Γκάραν, πρώην αστροναύτης της NASA, αναφερόμενος στη συνταγματική κρίση του 1993, όταν ο Ρώσος πρόεδρος Μπόρις Γέλτσιν διέταξε τα στρατεύματα να βομβαρδίσουν το κτίριο του κοινοβουλίου.
«Τα τανκς πυροβολούσαν κυριολεκτικά έξω από τα κτίρια όπου ο διοικητής της NASA Ντάνιελ Γκόλντιν υπέγραφε την ένταξη των Ρώσων. Αυτή η εταιρική σχέση στο διάστημα ήταν τόσο σημαντική που και οι δύο πλευρές ήταν πρόθυμες να διακινδυνεύσουν τη ζωή και τη σωματική τους ακεραιότητα γι’ αυτήν», τόνισε.
Η ιδέα ότι ο ISS αποτελούσε έκφραση μιας αδιάσπαστης εταιρικής σχέσης επηρέασε τον σχεδιασμό του. Οι ΗΠΑ και η Ρωσία δεν συνεργάζονταν απλώς για να κατασκευάσουν μια κοινή ιδιοκτησία- η καθεμία χώρα συνεισέφερε και στη συνέχεια θα ήλεγχε μια κρίσιμη λειτουργία. Η Αμερική θα παρείχε την ηλεκτρική ενέργεια για τη λειτουργία του σταθμού, η οποία θα παραγόταν από τέσσερα σύνολα ηλιακών συλλεκτών. Οι Ρώσοι θα παρείχαν την πρόωση, τόσο για να τον ανεβάσουν ψηλότερα όταν χρειάζεται, όσο και για να μετατοπίζουν τη θέση του ώστε να αποφεύγονται τα διαστημικά συντρίμμια.
«Ο σταθμός δεν έχει κατασκευαστεί για να υπάρχει χωρίς τη ρωσική μονάδα», είπε ο Τοντ Χάρισον, ανώτερος συνεργάτης του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών, μιας δεξαμενής σκέψης στην Ουάσιγκτον.
Η ισορροπία της σχέσης άλλαξε το 2011 όταν τερματίστηκε το πρόγραμμα των διαστημικών λεωφορείων. Καθώς δεν υπήρχε τρόπος να φτάσουν στον ISS μόνες τους, οι ΗΠΑ αναγκάστηκαν να νοικιάζουν θέσεις σε ρωσικούς πυραύλους Soyuz. Το 2014, η Ρωσία, προσπαθώντας να πιέσει τις ΗΠΑ να αναγνωρίσουν την προσάρτηση της Κριμαίας, πρότεινε να μεταφέρει την εκπαίδευση των αστροναυτών εκεί. Αυτή ήταν μια κρίσιμη απειλή εκείνη την εποχή. Οι αστροναύτες της NASA χρειάζονταν εκπαίδευση για να ταξιδέψουν με τον ρωσικό πύραυλο Soyuz, ο οποίος θα τους πήγαινε στον ISS. Η σύγκρουση ήρθε λίγους μήνες μετά την επιβολή κυρώσεων στη Ρωσία για την εισβολή στην Κριμαία. Τότε, σε απάντησή της η Roscosmos είχε αφήσει να εννοηθεί ότι θα σταματούσε να μεταφέρει αστροναύτες της NASA. Μάλιστα ο Ρογκόζιν είχε γράψει σε ανάρτησή του στο Tweeter, ότι οι ΗΠΑ μπορούν να στείλουν τους αστροναύτες τους στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό με…τραμπολίνο.
«Υπάρχει η αίσθηση ότι ο ISS αρχίζει να γίνεται ένα διαπραγματευτικό χαρτί στις σχέσεις μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ρωσίας», εξήγησε στο Vox η Γουέντι Γουίτμαν Κομπ, καθηγήτρια στη Σχολή Προηγμένων Αεροπορικών και Διαστημικών Σπουδών της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ.
Αμφίβολο το μέλλον του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού
Όπως φαίνεται τελικά, το μέλλον του διαστήματος μπορεί να μην είναι τόσο συνεργατικό. Όπως και οι ΗΠΑ, η Ρωσία θέλει να ταξιδέψει στη Σελήνη, στον Άρη και, τελικά, στην Αφροδίτη και τον Δία. Όπως καθιστά σαφές η φθίνουσα δέσμευση της Roscosmos για τον ISS, η ρωσική διαστημική υπηρεσία δεν φαίνεται να ενδιαφέρεται για μια στενή συνεργασία με τις ΗΠΑ. Αντ’ αυτού, ετοιμάζεται να ηγηθεί των δικών της διαστημικών εξερευνήσεων και να συνεργαστεί με άλλες χώρες. Μετά την ανακοίνωση προγράμματος Artemis, μιας διεθνούς προσπάθειας υπό την ηγεσία της NASA για την εξερεύνηση και την εγκαθίδρυση ανθρώπινης παρουσίας στη σεληνιακή επιφάνεια, η Ρωσία και η Κίνα ανακοίνωσαν ότι θα συνεργαστούν πάνω σε κάτι παρόμοιο.
«Πρέπει να ανταποκριθούμε με επιτυχία στις προκλήσεις της εξερεύνησης του διαστήματος», δήλωσε ο Πούτιν κατά τη διάρκεια επίσκεψης στο κοσμοδρόμιο Βοστότσνι στην περιοχή Αμούρ της ρωσικής Άπω Ανατολής. Ο Ρώσος πρόεδρος είπε επίσης ότι η Ρωσία αναπτύσσει ένα «διαστημόπλοιο επόμενης γενιάς», καθώς και πυρηνική διαστημική τεχνολογία.
«Είναι πιθανό ότι η Ρωσία θα μπορούσε να εγκαταλείψει τον ISS δεδομένης της γεωπολιτικής κατάστασης της Ουκρανίας, πριν από το 2025», είχε πει σε συνέντευξή της στο Vox, η Ναμράτα Γκοσουάμι, ανεξάρτητη ερευνήτρια διαστημικής πολιτικής, στα τέλη Φεβρουαρίου.
Η NASA σχεδιάζει να εκκενώσει τον ISS μέχρι το τέλος της δεκαετίας, οπότε και θα αποσυντεθεί αργά πάνω από ένα απομακρυσμένο τμήμα του Ειρηνικού Ωκεανού, ανοίγοντας το δρόμο για νέους διαστημικούς σταθμούς που θα πάρουν τη θέση του. Οι ΗΠΑ χρηματοδοτούν επίσης αρκετούς νέους εμπορικούς διαστημικούς σταθμούς, ενώ η Ρωσία και η Ινδία σχεδιάζουν να εκτοξεύσουν τους δικούς τους εθνικούς διαστημικούς σταθμούς την επόμενη δεκαετία.
Στον απόηχο της εισβολής στην Ουκρανία, η Ρουμανία, η Σιγκαπούρη και το Μπαχρέιν δήλωσαν ότι θα συμμετάσχουν στα προγράμματα Άρτεμις. Δεκαπέντε άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Πολωνίας και της Ουκρανίας, έχουν ήδη υπογράψει τη συμφωνία σχετικά με τον τρόπο εξερεύνησης του διαστήματος. Και παρόλο που η Roscosmos υποτίθεται ότι θα έστελνε ένα ρομπότ στον Άρη κάποια στιγμή φέτος μαζί με την ESA, αξιωματούχοι δήλωσαν τον Φεβρουάριο ότι τα σχέδια αυτά είναι πλέον «πολύ απίθανα». Ο Ρογκόζιν ανακοίνωσε επίσης ότι η Ρωσία θα αποκλείσει τις ΗΠΑ από το ενδεχόμενο σχέδιό της να στείλει μια αποστολή στην Αφροδίτη. Είχε δηλώσει άλλωστε ότι η Αφροδίτη είναι ένας «ρωσικός πλανήτης».
ΠΗΓΗ: Vox, Financial Review
www.ertnews.gr
Εύη Τσιριγωτάκη