Η ταινία μικρού μήκους «Βανκούβερ» θα συμμετάσχει στη φετινή 72η Berlinale, όπου θα κάνει και την διεθνή πρεμιέρα της.
Η σκηνοθέτις του «Βανκούβερ», Άρτεμις Αναστασιάδου, μας μιλάει για την ταινία της, το πάντρεμα ρεαλισμού και θρύλων, τη μαγεία, τα παιδιά πρωταγωνιστές, την αποικιοκρατία, το πένθος, τις γυναίκες δημιουργούς αλλά και την ανάγκη για συμπεριληπτικότητα στον κινηματογράφο, που να ξεπερνά τον δυικό διαχωρισμό ανδρικής και γυναικείας ερμηνείας.
Συνέντευξη στον Αλέξανδρο Ρωμανό Λιζάρδο
-Το «Βανκούβερ» είναι μια όμορφη και ζεστή ταινία που αγκαλιάζει και διώχνει το κρύο του αποχωρισμού. Οι χαρακτήρες της αλληγορικά όμως μιλούν για το τέλος της εποχής της εξόρυξης λιγνίτη από μια περιοχή (κοντά στο Μηλάκι) και όσα αυτό μπορεί να συνεπάγεται. Πως εμπνεύστηκες να παντρέψεις τους θρύλους σε ένα τόσο ρεαλιστικό πλαίσιο;
-Αρχικά το σενάριο δεν περιείχε αυτό το θρύλο. Κατά τη διάρκεια όμως των εργαστηρίων σεναρίου του Μικροφίλμ της ΕΡΤ, επισκέφτηκα το μέρος και ξαναέγραψα όλη την ταινία πάνω στα συγκεκριμένα τοπία. Τότε έμαθα και για το θρύλο της Λάμιας του Μπρινιά. Επισκέφτηκα το λιγνιτωρυχείο και η ιδέα της «εξαφάνισης» του Γιώργου από το φυσικό τοπίο, με το μύθο της εξαφάνισης των ανθρώπων από τη Λάμια (το λιγνίτη που αναφλεγόταν) συναντήθηκαν. Το γεγονός ότι ήθελα να πω μια ιστορία μέσα από τα μάτια ενός παιδιού, με βοήθησε στο να μπορέσω να χρησιμοποιήσω φανταστικά στοιχεία σε μια κατά τ’ άλλα άκρως ρεαλιστική και κοινωνική ταινία.
-Η ταινία σου ξεκινάει με ένα ξόρκι στη Λάμια του Μπρινιά. Θα ήθελες να αναφερθείς στο πως έμαθες για τον συγκεκριμένο θρύλο;
-Για το θρύλο της Λάμιας του Μπρινιά έμαθα από το ίντερνετ! Έκανα έρευνα για τον τόπο και έπεσα σε αυτόν τον μύθο. Βρήκα και μια ολόκληρη εργασία που έκαναν σε ένα δημοτικό της περιοχής για την ιστορία του τόπου και περιείχε κι αυτήν την πληροφορία. Θεώρησα έντιμο να μεταφέρω αυτήν την λεπτομέρεια και μέσα στην ταινία.
-Αυτά τα ξόρκια περιλαμβάνουν νομίσματα. Το πρώτο ζητάει τον πολλαπλασιασμό τους, το δεύτερο θυμίζει ένα πέρασμα στον κάτω κόσμο (μοιάζει με χαρόντιο νόμισμα αξίας μισού ευρώ σε μια μεγάλη θαλάσσια φοντάνα). Μήπως είναι όλο αυτό μια αναφορά στην ποταπή φύση της ισοτιμίας ζωής, ονείρων και χρήματος;
-Σίγουρα το κέρμα που κρατά η μικρή, με το οποίο εμφανίζει και εξαφανίζει τον αδελφό της, συμβολίζει το χρήμα, και το χρήμα ή η έλλειψή του καθοδηγεί και ελέγχει τις ζωές των ηρώων της ταινίας. Αυτό όμως που δίνει δύναμη στη μικρή, είναι ότι μεταμορφώνει αυτό το ξόρκι σε ευχή ή προσευχή: στη βαθιά πίστη ότι θα μπορέσει να κρατήσει τον αδελφό της κοντά της.
-Η Βίκυ, ένα νεαρό κορίτσι, αρχικά ζητάει χρήματα από τη Λάμια που επικαλείται, γιατί θεωρεί ότι με αυτά θα κρατήσει τον αδελφό της Γιώργο στο χωριό. Στη συνέχεια, και όσο συνειδητοποιεί ότι δεν έχει τη δύναμη να τον κρατήσει, ζητάει απλά να επιστρέψει κάποια μέρα κοντά τους. Από που πηγάζει αυτή η δύναμη της Βίκυς -και γενικότερα των παιδιών- που θεωρούν ότι μπορούν να επικαλεστούν κάτι ανώτερο από εκείνους, όπως τη μαγεία;
-Νομίζω πηγάζει από την πίστη που έχουν στο σύμπαν και στη ζωή την ίδια. Τα παιδιά ζουν την κατάφαση τη ζωής, και βλέπουν και σκέφτονται το καλό πρώτα. Δεν είναι καχύποπτα, δεν έχουν ακόμη προδοθεί. Δε δέχονται τη στενή λογική που ορίζει τον κόσμο των μεγάλων, σκέφτονται και ονειρεύονται κόσμους ιδανικούς. Γι’ αυτό όταν ο κόσμος των μεγάλων δεν βγάζει νόημα, φτιάχνουν τους δικούς τους κόσμους, τους μαγικούς, τους φανταστικούς.
-Ως παιδί πίστευες ότι είχες κάποιες μυστικές δυνάμεις; Αν ναι, θες να μας πεις μερικά παραδείγματα;
-Όχι, η αλήθεια είναι ότι πάντα ήμουν προσκολλημένη στην πραγματικότητα και το ρεαλισμό. Αγαπούσα την τέχνη όμως πάντα, και αυτή ήταν η ποιητική μου διαφυγή.
-Πως διάλεξες και πως ήταν η συνεργασία με τους νεότερους πρωταγωνιστές σου;
-Τη Μαργιάννα Καρβουνιάρη, την γνωρίσαμε μετά από ένα εκτεταμένο κάστιγκ που κάναμε στα τρία δημοτικά σχολεία της περιοχής του Αλιβερίου. Ο Βασίλης Κουτσογιάννης, που ερμηνεύει τον ρόλο του Γιώργου, είναι ενήλικας, οπότε δεν μπορώ να τον κατατάξω στην ίδια κατηγορία με τη Μαργιάννα. Η συνεργασία ήταν πάρα πολύ καλή. Περάσαμε ένα ολόκληρο καλοκαίρι με εκδρομές στο Αλιβέρι, για να χτιστεί η σχέση των δύο αδερφών. Στην ομάδα μας είχαμε και τη συνεργάτιδα μας, ειδική στην θεατρική αγωγή και παιγνιοθεραπεύτρια, Κάκια Καλαντζίδου, που βοήθησε με ασκήσεις και παιχνίδια να δημιουργηθεί ένα πλαίσιο αμοιβαίας εμπιστοσύνης και ανοίγματος. Δουλέψαμε πολύ με αυτοσχεδιασμούς, και όταν ήρθε η ώρα του γυρίσματος, τα παιδιά ήταν έτοιμα να μπουν σε οποιονδήποτε νέο αυτοσχεδιασμό τους ζητούσα. Το ευχάριστο ήταν ότι αποδείχθηκαν πολύ καλοί και στην επανάληψη μιας λήψης, κάτι που δεν το είχα διακρίνει στις πρόβες.
-Έχει κάποια σημασία που το μπλουζάκι που χαρίζει ο Γιώργος στη Βίκυ γράφει Wheaties;
-Για μας δεν είχε κάποια σημασία αρχικά, αν και ό,τι συμπεριλαμβάνεται σε μια ταινία, τελικά αποκτά και το νόημά της. Τα Wheaties, μια αμερικάνικη αλυσίδα δημητριακών, που έχει μεγαλώσει γενιές Αμερικάνων, και βρίσκεται πια σε μεγάλη πτώση πωλήσεων, σίγουρα συμβολίζουν το αναλώσιμο του καπιταλισμού. Επίσης θυμίζει τα second hand ρούχα που τροφοδοτεί ο καπιταλισμός στις παλιές αποικίες της Αφρικής. Κατά αυτήν την έννοια, ένα τέτοιο second hand ρούχο, σε μια οικογένεια που χάνει ένα μέλος της για μια δυτική χώρα με ισχυρή οικονομία, σίγουρα συνδέει σε ένα δεύτερο επίπεδο και τη δική μας χώρα με έννοιες όπως η αποικιοκρατία.
-Τα ξόρκια είναι προσευχές συγκαλυμμένες σε ευσεβείς προσδοκίες. Αν μπορούσες να κάνεις ένα ξόρκι που θα ξεκινούσε με «Άμπρα Κατάμπρα», για τους ήρωες σου αλλά και για εσένα, τί θα έλεγε αυτό;
-Τα απλά και τα δύσκολα: Αμπρα Κατάμπρα, Λάμια Μπρινιά, δώσε μας αγάπη, δώσε μας χαρά.
-Ο Γιώργος θέλει να βάλει σε τάξη τις εκκρεμότητες: πουλάει το μηχανάκι του, χαρίζει τα ρούχα του, χαιρετά τον πατέρα του στο οστεοφυλάκιο, πακετάρει και λέει αντίο με ένα πάρτυ. Το αντίο του μοιάζει με πένθος παρά με αποχωρισμό. Θα ήθελες να το εξηγήσεις; Έχει να κάνει με την ξενιτιά ή με κάτι άλλο ανώτερο;
-Το πένθος σίγουρα διακατέχει την ταινία. Το πένθος ως κατάσταση αποδοχής της απώλειας. Η μικρή Βίκυ σε όλη την ταινία διαπραγματεύεται την απώλεια και θα αναγκασθεί να μάθει να λέει αντίο. Αρχίζει με το μπλουζάκι, συνεχίζει με το μηχανάκι, μετά μπαίνει για πρώτη φορά στη ζωή της στο οστεοφυλάκιο και κοιτά κατάματα τον θάνατο του πατέρα της, και στο τέλος έρχεται αντιμέτωπη με το φευγιό του ίδιου της του αδελφού.
-Η ταινία σου ταξιδεύει στο Φεστιβάλ Βερολίνου, το πρώτο Φεστιβάλ που εξίσωσε βραβεία ανδρικών και γυναικείων ερμηνειών σε βραβεία ερμηνείας χωρίς προσδιορισμό φύλου. Συμμετέχοντας σε ένα τέτοιο φεστιβάλ, πως ακούς τον όρο «γυναίκα δημιουργός»;
-Ο όρος γυναίκα δημιουργός έχει την αξία του να ενισχυθεί για να αποκαταστήσει τις ανισότητες ανά τους αιώνες της πρόσβασης της γυναίκας στον καλλιτεχνικό χώρο, αλλά και της αποσιώπησης και της απόκρυψης πολλών γυναικών καλλιτεχνών από την ιστορία της τέχνης. Επίσης έχει την αξία του, στο να φωτίσει τις διαφορετικές αφηγήσεις και έμφυλες αναπαραστάσεις που πηγάζουν από τη γυναικεία εμπειρία σε σχέση με τις αναπαραστάσεις που έχουμε μάθει να καταναλώνουμε από τους άνδρες καλλιτέχνες ανά τους αιώνες.
Όσον αφορά στο βραβείο ερμηνείας, δεν πιστεύω ότι η ερμηνευτική δεινότητα έχει να κάνει με το φύλο είτε του ερμηνευτή είτε του ρόλου, αλλά με το χάρισμα και τη δουλειά του/της εκάστοτε ηθοποιού. Γι’ αυτόν τον λόγο, ίσως να έπραξε πολύ ορθά το Φεστιβάλ Βερολίνου, σε μια εποχή που η ρευστότητα του φύλου αναδεικνύεται και υπάρχει η ανάγκη για μεγαλύτερη συμπεριληπτικότητα, πέρα από το δυικό διαχωρισμό ανδρικής και γυναικείας ερμηνείας.
Η ταινία «Βανκούβερ» έκανε την ελληνική της πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Δράμας τον Σεπτέμβριο του 2021, όπου κέρδισε Ειδικό Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής και Τιμητική Διάκριση Καλύτερης Ανδρικής Ερμηνείας (Βασίλης Κουτσογιάννης), ενώ συμμετείχε και στο διαγωνιστικό πρόγραμμα του 24ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους (2021).
www.ertnews.gr
Αλέξανδρος Ρωμανός Λιζάρδος