Ο «άγνωστος» Μίκης!
Γράφει ο Κ. Δ. Κακαβελάκης: Συνθέτης Mουσικολόγος – Στενός συνεργάτης του Μίκη Θεοδωράκη**
O Μίκης Θεοδωράκης είναι μια πολυδιάστατη προσωπικότητα. Ένας μουσουργός με παγκόσμιες διαστάσεις που οι καλλιτεχνικές του αναζητήσεις πριν και μετά τη περίοδο του Β΄Παγκοσμίου πολέμου και μέχρι τις ημέρες μας καλύπτουν ένα μεγάλο φάσμα του φαινομένου που ονομάζουμε μουσική έκφραση. Λίγα είναι γνωστά για τα πρώϊμα έργα του Μίκη Θεοδωράκη που γράφτηκαν αυτή την περίοδο αλλά και τις προσπάθειες και θυσίες να οργανώσουν μαζί με τον Φιλοκτήτη Οικονομίδη το δάσκαλό του στο Ω.Α μια Ορχήστρα που να είναι σε θέση να ερμηνεύσει στην Αθήνα έργα μεγάλων Μουσουργών. Ήταν συνοδοιπόρος του Νίκου Σκαλκώτα και άλλων πολύ σημαντικών Ελλήνων Μουσουργών που όλοι ξεκίνησαν από το φυτώριο του Ωδείου Αθηνών. Είχε επίγνωση όλων των πιο σύγχρονων τεχνικών έκφρασης της μουσικής δημιουργίας σαν μαθητής ενός εκ των κορυφαίων μουσικοδιδασκάλων της Ευρώπης. Του Ολιβιέ Μεσιάν. Τις δύσκολες ημέρες του πολέμου μαζί με το Νίκο Σκαλκώτα και οι δύο γεύτηκαν από κοινού τις δυσκολίες της επιβίωσης αντιγράφοντας νὀτες για τις παραστάσεις στη μάντρα του Αττικ για ένα πιάτο φαγητό.
Οι διηγήσεις του αυτές μας δίδουν τη διάσταση των δυσκολιών της επιβίωσης μέσω της μουσικής δημιουργίας και της ευρύτερης επικοινωνίας με το κοινό. Τον απασχόλησε λοιπόν ιδιαίτερα αυτή η αφαιρετική αναζήτηση διαύλων που αφορούσαν τα στρατηγικά σημεία ανάδειξης της ελληνικότητας μέσω της μουσικής και του τραγουδιού ειδικότερα στη σύζευξη μεταξύ ελληνικής ποίησης και των μουσικών προεκτάσεων της και των ηχήσεων της.
Δεν ήταν μια υπεραπλούστευση αλλά μια πολύ δύσκολη αναγωγική διαδικασία μέσα από χρόνια ενδοσκόπηση και άσκηση. Είχα τη χαρά και την τιμή να συνεργαστούμε πολλές φορές κυρίως στα τέλη της δεκαετίας του 1970.
Γνωριστήκαμε μέσα από τον πατέρα μου τον ποιητή Δημήτρη Κακαβελάκη όταν αυτός τον είχε βοηθήσει μαζί με τον αείμνηστο μητροπολίτη Ειρηναίο Γαλανάκη για την οργάνωση του διεθνούς μεγάλου συνεδρίου για τον σοσιαλισμό στην Ορθόδοξη Ακαδημίας Κρήτης με προσκεκλημένους μεταξύ άλλων τον Φρανσουά Μιτεράν, τον Αλέξη Μινωτή και τον Ρωζέ Γκαροντύ. Λίγο αργότερα με ομάδες τμημάτων των ελληνικών πανεπιστημίων όπου πρωτοστατούσαν σημαντικές προσωπικότητες όπως ο Λάκης Καρνέζης , ο γιατρός Γιάννης Φύσας, ο Γιώργος ο Μπελδέκος ο Σπύρος Πάλλας ο Τάσος Καρακατσάνης και πολλοί άλλοι οργανώσαμε από κοινού μια μεγάλη φοιτητική χορωδία και ορχήστρα όπου επισκεφτήκαμε όλους σχεδόν του Δήμους της Αττικής και μεγάλες κεντρικές πόλεις της Ελλάδας.
Αυτή η άμεση επαφή με τη νεολαία της Ελλάδας όπου ο Μίκης διηύθυνε χωρίς κανένα ίχνος επιβολής ήταν μια μέθεξη μιας μοναδικής άμεσης επικοινωνίας της μουσικής του που δείχνει τις δυνατότητες της ανθρώπινης ψυχικής επαφής σε πολλαπλά επίπεδα. Η μουσική του υπήρξε ενωτική για πολλές νεολαίες και ανθρώπους στην Ευρώπη και παγκόσμια. Ιδιαίτερα όμως στη Γερμανία και τα Σκανδιναβικά κράτη. Ξαναβρεθήκαμε στην ολοκληρωμένη παρουσίαση του Κάντο Χενεράλ στη Στοκχόλμη το 1981 αλλά και στη Γερμανία σε διαφορετικές περιοδείες του.
Το κύριο ενωτικό χαρακτηριστικό της μουσικής του ήταν κυρίως η φαντασιακή ζωντανή μεταφορά των φοβερών βιωμάτων μέσω της ποίησης των μαρτυρίων, της θλίψης, των καταστροφών και της διχόνοιας του πολέμου και κάθε είδους καταπίεσης με άξονα το μυστήριο της αγάπης και με συνεπαγωγή την συνειδητοποίηση και αποφυγή μοιραίων καταστάσεων για το μέλλον.
Σηματοδοτούσε έτσι συμπυκνωμένα με ένα δικό του προσωπικό βιωματικό τρόπο τη σημασία της ανθρώπινης σύμπνοιας και αλληλεγγύης στην Ευρώπη και τον κόσμο. Εύχομαι στο μέλλον πολλοί να ακολουθήσουν κυρίως αυτή την αέναη ανθρώπινη αγωνία του και έγνοια για την υπεύθυνη μουσική δημιουργία που αποτελεί και ένα κομβικό σημείο ίσως για την ίδια την ανθρώπινη ελευθερία.. και να τον έχουμε πάντα κοντά μας. Μέσα από την Ελλάδα, την Κρήτη και τα ΧΑΝΙΑ στον ΚΟΣΜΟ Ολόκληρο.
** Ο Κώστας Κακαβελάκης σπούδασε Μουσικολογία, Βυζαντινολογία, Φιλοσοφία και Επικοινωνιακή Έρευνα στο Πανεπιστήμιο τής Βόννης. Σπουδές στον τομέα τής σύνθεσης πραγματοποίησε στο Ελληνικό Ωδείο, στο Κονσερβατουάρ τής Κολωνίας και στη Μουσική Ακαδημία τού Ντύσσελντορφ. Η δι δακτορική του διατριβή είχε θέμα György Ligeti Aventures und Nouvelles Aventures-Studien zur
Sprachkomposition und Ästhetik der Avantgarde.
Είναι πρόεδρος τού ελληνικού τμήματος τής διεθνούς κοινότητας Μότσαρτ και επιστημονικός συνεργάτης τής τηλεόρασης τής Βουλής των Ελλήνων. Έχει διδάξει στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο.
—
www.ertnews.gr
Συντακτική ομάδα ert.gr