Share this
Ονυχοφαγία, πιπίλισμα δακτύλου, τικ
Τι μπορεί να προκαλέσει η ψυχική ένταση στα παιδιά; Πώς ορισμένα παιδιά εκφράζουν το άγχος και την ένταση που βιώνουν;
Το άγχος δεν είναι πάντα καθορισμένο με σαφήνεια, ούτε μπορούμε εύκολα να βρούμε τα αίτια στα οποία οφείλεται. Σε πολλές περιπτώσεις το άγχος γίνεται αντιληπτό ως γενικευμένος, αόριστος, αιωρούμενος φόβος, που μπορεί να καλύψει τα πάντα, να απλωθεί παντού και να εκφραστεί με διάφορους τρόπους. Τα παιδιά σε σύγκριση με τους ενήλικες εκφράζουν το άγχος με πιο άμεσο τρόπο, αν και πολλές φορές δε συμβαδίζει η συμπεριφορά τους με τα συναισθήματα που βιώνουν εκείνη τη στιγμή.
Μπορούν όμως να ανιχνευθούν τα άγχη των παιδιών στην υπερένταση, στην έντονη ανησυχία, στην υπερκινητικότητα, στην ονειροπόληση, στις στερεότυπες κινήσεις λικνίσματος μπρος- πίσω, στη συχνουρία, στις διαταραχές της ομιλίας, στην απώλεια της όρεξης, στην παλινδρόμηση σε βρεφικές μορφές συμπεριφοράς, στα συχνά κλάματα, στο πείσμα, στα έντονα ξεσπάσματα και στις ιδιόρρυθμες νευρικές συμπεριφορές, όπως η ονυχοφαγία, το πιπίλισμα του δακτύλου, το ανοιγοκλείσιμο των ματιών, το ξύσιμο των γεννητικών οργάνων κ.τ.λ.
«Αν παρατηρήσετε τα παιδιά την ώρα που παρακολουθούν σκηνές τρόμου και έντασης στην τηλεόραση, θα τα δείτε να τρώνε τα νύχια τους, να πιπιλίζουν τον αντίχειρά τους, να τσιμπούν το δέρμα τους, να τραβούν τα μαλλιά τους, κ.ο.κ. Αυτές οι μορφές συμπεριφοράς είναι αρκετά λειτουργικές- φυσιολογικές: μειώνουν την εσωτερική ένταση που δοκιμάζει το παιδί» (Herbert, 1998: 181). Ωστόσο, οι συμπεριφορές αυτές δεν εμφανίζονται πάντα όταν το παιδί βρίσκεται μπροστά σε ένα εμφανές άγχος, αλλά και όταν εκδηλώνει άγχος χωρίς να φαίνονται τα αίτια. Οι εκδηλώσεις της συμπεριφοράς μπορεί να αποτελούν «συνήθειες εκτόνωσης της εσωτερικής έντασης ή συνήθειες εσωτερικής χαλάρωσης». Σε ορισμένες περιπτώσεις οι συνήθειες αυτές μπορεί να συνυπάρχουν και με άλλα σημάδια ψυχικής διαταραχής, που φανερώνουν πιο σοβαρά προβλήματα.
Ονυχοφαγία
Ένα από τα χαρακτηριστικά του αγχώδους παιδιού είναι η ονυχοφαγία. Μπορεί να αποτελεί μέρος ενός συνδρόμου συναισθηματικής διαταραχής, αλλά δε συνεπάγεται υποχρεωτικά σοβαρές επιπτώσεις. Η ονυχοφαγία μπορεί να οφείλεται σε ανακούφιση από το άγχος, σε βαρεμάρα, σε ανησυχία ή απλά επειδή έγινε μια συνήθεια του παιδιού. Πρόκειται για την πιο συνηθισμένη συμπεριφορά των παιδιών, μέσα από την οποία προσπαθούν να ανακουφίσουν την ένταση ή να αντιμετωπίσουν τα έντονα συναισθήματα. Οι ανησυχίες, το άγχος και η έλλειψη συναισθηματικής σταθερότητας μπορεί να ενισχύσουν αυτή τη συμπεριφορά. Σε ορισμένες περιπτώσεις θα πρέπει πρώτα να σταθεροποιηθεί το περιβάλλον του παιδιού και έπειτα να αντιμετωπιστεί η συμπεριφορά του.
Το πιπίλισμα του αντίχειρα
Το περιστασιακό πιπίλισμα του αντίχειρα είναι ένα συνηθισμένο αναπτυξιακό φαινόμενο των πρώτων χρόνων της παιδικής ηλικίας. Αν συμβαίνει μεμονωμένα χωρίς άλλα συμπτώματα άγχους δεν πρέπει να ανησυχούν ιδιαίτερα οι γονείς. Η εσωτερική ένταση της πείνας στο νεογέννητο βρέφος ακολουθείται χρονικά από τον θηλασμό. Το μωρό θηλάζει και η λήψη τροφής ακολουθείται από τη ροή του σάλιου και τελικά από τη μείωση της έντασης της πείνας. Το παιδί μπορεί να φέρει συχνά το δάκτυλο στο στόμα και να πιπιλίζει το δάκτυλό του ως υποκατάστατο της τροφής. Συχνά, οι γονείς χρησιμοποιούν διάφορες τιμωρίες ώστε να σταματήσει το παιδί αυτή τη συνήθεια: το χτυπούν, το χλευάζουν, το επικρίνουν… τιμωρίες, αποστροφικά σκευάσματα ή στέρηση προνομίων, που συνήθως δεν έχουν αποτελέσματα. Ο γονιός δε χρειάζεται να στέκεται πάντα δίπλα στο παιδί και να παρατηρεί διαρκώς τις ανεπιθύμητες συμπεριφορές, καθώς μπορεί να ενισχύσει στην ανεπιθύμητη συμπεριφορά, αντί να την εξαλείψει. Όταν βλέπουμε το παιδί με τον αντίχειρα στο στόμα τότε μπορούμε να του ζητήσουμε να κάνει κάποιο θέλημα ή να του δώσουμε κάτι άλλο να απασχοληθεί. Αν τα χέρια του παιδιού είναι απασχολημένα με κάποια ευχάριστη και ενδιαφέρουσα δραστηριότητα, δεν μπορούν ταυτόχρονα να βρίσκονται στο στόμα για πιπίλισμα.
Στο συγκεκριμένο ζήτημα θα πρέπει να εστιάσουμε στους φόβους των γονέων, καθώς οι γονείς που ανησυχούν πολύ για το πιπίλισμα του αντίχειρα, αφοσιώνονται σε μια αγχώδη προσπάθεια να κόψουν αυτή τη συνήθεια και δεν ψάχνουν να βρουν μήπως υπάρχει κάποιο άλλο πραγματικό και βαθύτερο πρόβλημα.
Τικ
Τα τικ είναι αυτόματες- ακούσιες κινήσεις, νευρικές συσπάσεις, που δεν ελέγχονται από το παιδί. Περιλαμβάνουν κλείσιμο των ματιών, απότομες κινήσεις της κεφαλής, νευρικές κινήσεις των χεριών, γκριμάτσες, ξερόβηχας, κ.α. Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα τικ έχουν ψυχολογική προέλευση, αποτελώντας ενδείξεις εσωτερικής έντασης ή εκδήλωση κάποιας ανεπιθύμητης συνήθειας. Τα παιδιά που έχουν τικ είναι συνήθως ανήσυχα, αμήχανα και ευαίσθητα, ενώ οι γονείς τους είναι ιδιαίτερα απαιτητικοί, τελειομανείς, που εξουσιάζουν και τιμωρούν αυστηρά τα παιδιά τους. Πολλά παιδιά εμφανίζουν τικ σε περιόδους που καλούνται να προσαρμοστούν σε μεγάλες αλλαγές της ζωής τους, όπως το ξεκίνημα του σχολείου, μια απώλεια ή δυσκολίες στην αλληλεπίδραση με τους άλλους. Το έναυσμα για την εμφάνιση των τικ είναι συνήθως η ηλικία των έξι ετών, ενώ είναι πιο συνηθισμένα στα αγόρια από ότι στα κορίτσια.
Οι παρακλήσεις των γονέων προς το παιδί να σταματήσει τη συνήθεια, η γκρίνια και η τιμωρία το μόνο που κάνουν είναι να ενισχύουν και να διαιωνίζουν το πρόβλημα. Η επικέντρωση της προσοχής των γονέων στα τικ του παιδιού, κάνουν το παιδί να νιώθει αμηχανία και ντροπή για τη συνήθεια αυτή, με συνέπεια την αύξηση παρά την εξάλειψη του προβλήματος.
Μια κακιά συνήθεια είναι πιο εύκολο να σταματήσει κατά την παιδική ηλικία παρά κατά την ενήλικη ζωή.
Herbert M. (1998). Ψυχολογικά προβλήματα παιδικής ηλικίας (Πρώτος τόμος). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
https://www.babycentre.co.uk/a1022236/how-to-handle-nail-biting-in-children. How to handle nail-biting in children.
Αναρτήθηκε από Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγος- Ψυχοθεραπεύτρια, MSc
Share this
