Κάπου το είχε πάρει το μάτι μου τις δύσκολες μέρες του #menoumespiti. Ηταν μια ανάρτηση του μη κερδοσκοπικού οργανισμού The People’s Trust στο Facebook και αφορούσε μια από τις εταιρείες που ο οργανισμός είχε υποστηρίξει οικονομικά. Ας διαβάσουμε μαζί εκείνη την ανάρτηση: «Οταν ξεκινήσαμε στο #ThePeoplesTrust τη στήριξή μας στη 3QUARTERS, δεν είχαμε φανταστεί τον ερχομό του Covid-19. Τα δύο αδέρφια και δημιουργοί της εταιρείας, Γαρυφαλλιά και Γιάννης, κατάφεραν – έστω και με πολλές καθυστερήσεις – να προχωρήσουν στην ανακαίνιση της επιχείρησής τους. Μοιράστηκαν τη χαρά τους μαζί μας με λίγες φωτογραφίες. Η 3QUARTERS ασχολείται με το #upcycling, κατασκευάζοντας τσάντες και αξεσουάρ από μεταχειρισμένες τέντες των αθηναϊκών μπαλκονιών!».
Πρόσφατα μίλησα με την Γαρυφαλλιά Πιτσάκη – αρχιτέκτων η ίδια με πολλά χρόνια διαμονής και εργασίας, εμπειριών και παραστάσεων στο εξωτερικό – και της ζήτησα να μου θυμίσει ένα νούμερο: Τον αρχικό αριθμό των τετραγωνικών μέτρων στο έτσι κι αλλιώς μικρό κατάστημα – εργαστήριο της Οδού Αγίου Δημητρίου, στην παραδοσιακή αθηναϊκή γειτονιά του Ψυρή. «Ολα κι όλα, 19 τετραγωνικά μέτρα» είπε η Γαρυφαλλιά. Εκεί, στον χώρο των 19 τ.μ. στέγασαν εξαρχής το όνειρό τους. Ποιο ήταν αυτό το όνειρο; Η δημιουργική μετάφραση στη πράξη της έννοιας «κυκλική οικονομία». Ναι, σωστά διαβάσατε. Η Γαρυφαλλιά και ο αδελφός της, ο Γιάννης – γραφίστας στο επάγγελμα και κοσμογυρισμένος και εκείνος – θέλησαν να αποτελέσουν το παράδειγμα όλων εκείνων των μεγάλων λόγων που εκφωνούνται σε ημερίδες και συνέδρια και παραμένουν κενά περιεχομένου.
Πολύ περισσότερο που η Γαρυφαλλιά και ο Γιάννης δεν είναι ακτιβιστές εκ τους ασφαλούς αλλά δρώντα πρόσωπα στον επιχειρηματικό στίβο. Με άλλα λόγια, οι δύο 3QUARTERS κατάφεραν να μπολιάσουν την κυκλική οικονομία με ελληνικό χρώμα και με αθηναϊκό ταπεραμέντο παραμένοντας ταυτόχρονα με αναφορά στο τοπικό αλλά και στο διεθνές.
Kυκλική οικονομία με ελληνικό χρώμα
Ας το επαναλάβουμε: Οι δύο δημιουργοί από τον χώρο των 45 τ.μ. που καταλαμβάνει σήμερα το κατάστημα – εργαστήριο φτιάχνουν τσάντες και σακίδια πλάτης με ρετάλια από υφάσματα τέντας από τα αθηναϊκά μπαλκόνια. Πρώτο σημείο: Επαναχρησιμοποίηση υλικών. Δεύτερο σημείο: Ολες οι προμήθειές τους σε πρώτες ύλες γίνονται από την τοπική αγορά, από την ευρύτερη αγορά του Ψυρή και του ιστορικού Κέντρου της Αθήνας. Επιπλέον, ακολουθούν μια πολιτική μηδενικών αποβλήτων.
Μια πράσινη επιχείρηση που έχει αποδεχθεί να είναι οργανικό μέρος της μεγάλης οικογένειας της «βιώσιμης μόδας». Η Γαρυφαλλιά μού εξήγησε ότι στον κύκλο της «βιώσιμης μόδας» δεν χωρούν προϊόντα μαζικής παραγωγής αλλά και ό,τι άλλο ενισχύει τη λατρεία της υπερκατανάλωσης. «Μιλάμε για προϊόντα μικρής ελεγχόμενης παραγωγής που προωθούν το χειροποίητο και το μοναδικό και κάθε κομμάτι έχει μέσα του κάτι από το πρόσωπο του δημιουργού – designer». Επιπλέον, η ιδιαίτερη ταυτότητα ενός τέτοιου προϊόντος έρχεται να συναντήσει και να συναντηθεί αρμονικά με το στοιχείο της τοπικότητας.
Η Γαρυφαλλιά και ο Γιάννης – οι 3QUARTERS – πέραν όλων των άλλων αποτελούν μέρος μια μεγάλης οικογένειας – εκείνης της νέας αστικής οικοτεχνίας που συνδυάζει τη δημιουργία με την παραγωγή, την προβολή με την εμπορική διάθεση μέσω φυσικών και ψηφιακών σημείων πώλησης σε όλο τον κόσμο.
Eνα μικρό θαύμα τον καιρό της κρίσης
Δέκα χιλιόμετρα περίπου μακριά τους, στο πολύπαθο Κερατσίνι, τα μέλη μιας οικογένειας (2 γονείς και 6 παιδιά, από τα οποία τα 4 αγόρια και τα άλλα 2 κορίτσια) μέσα σε έναν χώρο 40 τετραγωνικών μέτρων – το καθιστικό του σπιτιού τους – κατάφεραν ένα μικρό θαύμα τον καιρό της γενικευμένης οικονομικής κρίσης. Οι δύο γονείς – ο Ηλίας Πολίτης και η Κατερίνα Κακουσίου – είναι τα πρόσωπα πίσω από το επιτυχημένο παράδειγμα της argalios (argalios.gr). Η Κατερίνα είναι η δημιουργός. Ολα περνούν από τα χέρια της: τα σχέδια, τα νήματα, η δουλειά στον αργαλειό, το ράψιμο στο χέρι, το ραφινάρισμα, οι τελικές λεπτομέρειες. Ο Ηλίας είναι το στήριγμά της, ο υπεύθυνος επικοινωνίας και προώθησης των προϊόντων. Ο Ηλίας έχει στήσει και το δίκτυο πωλήσεων: επιλεγμένα καταστήματα και πωλητήρια μουσείων. Ο πρώτος άνθρωπος που πίστεψε σε εκείνους και τους στήριξε τοποθετώντας τα προϊόντα τους στο πωλητήριο του Μουσείου Λαϊκών Μουσικών Οργάνων στην Πλάκα ήταν ο Γιώργος Ξυλούρης. Εγώ γνώρισα τη δουλειά τους στο μικρό αθηναϊκό ΜΟΜΑ, το κατάστημα «Forget Me NωΤ» του Φίλιππου Χούρι στην Οδό Αδριανού. Οι δυο τους αποφάσισαν να στήσουν τους αργαλειούς στο καθιστικό τους εν μέσω της κρίσης. Την εποχή των Μνημονίων.
Από τις σημειώσεις μου εκείνης της εποχής ανασύρω ένα μικρό απόσπασμα: «Και αυτό για να ζήσουν με αξιοπρέπεια και προοπτική την εξαμελή οικογένειά τους: ο μεγαλύτερος γιος είναι φοιτητής στο ΕΜΠ, ο μικρότερος στην Ε’ Δημοτικού. Η Κατερίνα είναι συντηρήτρια έργων τέχνης και ο Ηλίας μουσικός (αλλά και νυχτοφύλακας στο Μουσείο Μπενάκη). Σήμερα έχουν επικεντρωθεί στη δραστηριότητα με τα υφαντά τεχνήματα που δείχνει να πηγαίνει καλά – η ανταπόκριση κυρίως στις τάξεις των εγγράμματων επισκεπτών της Αθήνας ήταν ανέλπιστα καλή και επιτρέπει συγκρατημένα χαμόγελα στην οικογένεια». Μιλώντας πρόσφατα με τον Ηλία μού έλεγε για τις συνέπειες της πανδημίας κυρίως όσον αφορά τον εισαγόμενο τουρισμό, τον κύριο τροφοδότη του τζίρου τους. Ο ίδιος με τη βοήθεια των παιδιών που έχουν στο μεταξύ μεγαλώσει θα δημιουργήσει ένα e-shop για να ζεσταθεί το ενδιαφέρον από το εξωτερικό και να ξεκινήσει σιγά σιγά η κίνηση των παραγγελιών.
Στο τραπέζι οι επισκέψεις εµπειρίας
Επιπλέον, σκέφτεται να βάλει μπροστά και τις επισκέψεις εμπειρίας, ένα είδος πολύ εξειδικευμένου θεματικού τουρισμού που έχει πέραση στο εξωτερικό και φαίνεται ότι μπορεί να δουλέψει και στην Ελλάδα.
Τι είναι οι επισκέψεις εμπειρίας; Απλά πράγματα. Ενα ζευγάρι ή και μια ομάδα ή παρέα τουριστών έρχονται στο Κερατσίνι, στον χώρο του Ηλία και της Κατερίνας, συμμετέχουν εξ ολοκλήρου στην παραγωγή ενός προϊόντος (μαθαίνοντας όλα τα επιμέρους στάδια αλλά και ειδικές λεπτομέρειες), συζητούν και λύνουν απορίες, τρώνε μαζί τους φαγητά της οικογένειας… Και φεύγουν κατάφορτοι εμπειριών και με σακούλες ανά χείρας. Αν θέλουν κάτι περισσότερο, υπάρχουν και τα ψαράδικα της περιοχής για ένα ούζο ή τσίπουρο…
Αν κανείς έχει τον χρόνο και τη διάθεση να επισκεφθεί το site τους θα έχει τη δυνατότητα να δει τις κόρες τους να ποζάρουν με τις δημιουργίες της μητέρας τους αλλά και να διαβάσει τις δικές τους κουβέντες: «Οι ιδρυτές της Argalios Ηλίας και Κατερίνα ξεκίνησαν τη δραστηριότητά τους με όρεξη, μεράκι και αγάπη για την παράδοση. Δημιούργησαν ένα ιδιαίτερο ελληνικό προϊόν βασιζόμενο στην παραδοσιακή τέχνη του αργαλειού, με πολύ σύγχρονο πρόσωπο που ανταποκρίνεται σε ένα απαιτητικό κοινό.
Οι χειροποίητοι γυναικείοι φάκελοι – με τη φούντα στην άκρη – αποτελούν το τελικό προϊόν τους.
Η Κατερίνα έχει αναλάβει την παραγωγή των υφαντών μέχρι την τελική τους μορφή και ο Ηλίας την επικοινωνία και την προώθηση των τεχνημάτων της.
Η καθιέρωση των προϊόντων τους και η αναγνώριση της δουλειάς τους είναι η ανταμοιβή των κόπων τους.
Οι φάκελοι είναι κατασκευασμένοι από βαμβακερά νήματα και αποδίδουν ελληνικές παραδοσιακές τεχνικές υφαντικής με μια σύγχρονη ματιά».
Mια ιδιαίτερη παραγωγική µονάδα
Αλλά, ας επιστρέψουμε λίγο πίσω: Τι είναι εν τέλει η αστική οικοτεχνία; Οι απαντήσεις πολλές και διαφορετικές. Από την πλευρά μου αποδέχομαι την εξής εκδοχή – εκείνη που τη συνδέει με τις δημιουργικές βιομηχανίες και τον σύγχρονο αστικό πολιτισμό. Με άλλα λόγια, η νέα αστική οικοτεχνία που άνθησε στη χώρα μας τα χρόνια της κρίσης (η εποχή των Μνημονίων όπως λέμε) είναι μια δημιουργική βιομηχανία μέσα σε λίγα τετραγωνικά μέτρα.
Τι είναι και τι επιδιώκει, όμως, να πετύχει η νέα αστική οικοτεχνία; Αν και ο ακριβής ορισμός της φαντάζει για την ώρα ως ακριβή πολυτέλεια, εν τούτοις πρόκειται, δίχως άλλο, για μια ιδιαίτερη παραγωγική μονάδα που αναπτύσσεται μέσα σε λίγα διαθέσιμα τετραγωνικά και στις δραστηριότητες της οποίας συμμετέχουν με τον έναν ή τον άλλον τρόπο τα μέλη μιας οικογένειας ή μια μικρή ομάδα αφοσιωμένων στον στόχο συνεργατών. Επιπλέον, οι ιδρυτές της ή η ιδρυτική της ομάδα ως σύνολο διαθέτουν ειδικές γνώσεις για το βασικό αντικείμενο δραστηριότητας, τις οποίες και αξιοποιούν σε όλα τα επίπεδα. Πάντως, σε σχέση με τις εμπειρίες του παρελθόντος ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της νέας αστικής οικοτεχνίας είναι η παραγωγή επώνυμων προϊόντων, η ενσωμάτωση στην παραγωγή καινοτομικών στοιχείων, η επιμονή στη δικτύωση και την αξιοποίηση των δυνατοτήτων της, η εξωστρέφεια και η επιδίωξη της γρήγορης πρόσβασης στο ράφι του ηλεκτρονικού ή και του φυσικού καταστήματος. Επιπλέον, ο τρόπος δράσης της συνεισφέρει στην τοπική οικονομία και αγορά, εξασφαλίζοντας δουλειές και εισοδήματα σε νέους επαγγελματίες αλλά και σε οικογένειες με παιδιά!
Από τη µεταποίηση προϊόντων µέχρι τα αναµνηστικά
Η γκάμα των προϊόντων της νέας αστικής οικοτεχνίας – και πέραν των Αθηνών – είναι τεράστια. Ξεκινά από τη μεταποίηση αγροτικών προϊόντων και φτάνει μέχρι τα αναμνηστικά και τα ενθυμήματα – γενικώς, τα σουβενίρ, έχοντας περάσει από τα τσιμεντένια διακοσμητικά πλακάκια και τα σαπούνια. Ολη αυτή η γκάμα είναι διαθέσιμη κάθε χρόνο (το πρώτο 15ήμερο του Ιανουαρίου) σε μια μπουτίκ έκθεση ανοικτή σε επαγγελματίες του τουρισμού.
Πιο συγκεκριμένα, η Greek Brand New είναι μια συλλογική προσπάθεια 22 ελληνικών εταιρειών, που συντονίστηκαν για τη δημιουργία αυτού του θεσμού. Η κοινότητα που έχουν συγκροτήσει, μέσα από την αυτο-οργάνωσή τους, έχει και την ουσιαστική ευθύνη της διοργάνωσης αυτής της μπουτίκ έκθεσης που οι επισκέπτες – σχεδόν αποκλειστικά επαγγελματίες του ελληνικού τουρισμού, που επιλέγουν να ξεχωρίσουν μέσω της ποιότητας και αισθητικής των προϊόντων που επιλέγουν – μπορούν να βρουν ό,τι πιο φρέσκο υπάρχει στον χώρο του ελληνικού design. Στην τελευταία έκθεση – λίγο πριν από το ξέσπασμα των συνεπειών της πανδημίας και την επιβολή των περιοριστικών μέτρων – συμμετείχαν πάνω από 70 εταιρείες από όλη την Ελλάδα.
Οι συνέπειες της πανδημίας αντιμετωπίζονται και θα συνεχίζουν να αντιμετωπίζονται – εκείνο που χρειάζεται να μετρηθεί και να αξιολογηθεί είναι η συνεισφορά της στην αλλαγή του μοντέλου του τουρισμού αλλά και η ουσιαστική στήριξη της από την Αυτοδιοίκηση (Περιφέρειες – Δήμοι) ως προς την ανάδειξη και προβολή του έργου της καθώς και η διαμόρφωση ενός πλαισίου από πλευράς κυβέρνησης για την πρόσβαση σε χρηματοδοτικά εργαλεία και αναπτυξιακά προγράμματα.