- Γράφει ο ΝΙΚΟΣ ΤΣΟΥΛΙΑΣ
Είναι οι πιο δύσκολες, οι πιο πολύπλοκες αλλά συνάμα ίσως και οι πιο όμορφες σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων. Συνδέονται με την πιο κρίσιμη και την πιο καθοριστική απόφαση της ζωής μας, με την απόφαση εκείνη που υπερβαίνει ακόμα και τις αποφάσεις που έχουν επαγγελματικό ή και τον όποιο μεγάλου μεγέθους οικονομικό χαρακτήρα. Οι συζυγικές σχέσεις συνδέονται σχεδόν με την όλη διαδρομή της ενηλίκου ζωής μας, παρακολουθούν και εξελίσσονται μαζί με την όλη πορεία του διαρκούς μετασχηματισμού του εαυτού μας.
Το περιεχόμενό των συζυγικών σχέσεων είναι ευρύ. Περιλαμβάνει ερωτικά και συναισθηματικά στοιχεία. Έχει θεσμικές, κανονιστικές και νομικές πλευρές. Συνδέεται με ζητήματα αγωγής και ανατροφής των παιδιών. Ξεκινούν «εν τυμπάνω και οργάνοις» μέσα σε ένα κλίμα ευφορίας και πολλαπλών υποσχέσεων. Οι συζυγικές σχέσεις δοκιμάζονται από πολύ νωρίς και προκαταβολικά στην ισορροπία της πολύχρονης συμβίωσης δύο ανθρώπων, που όσο και να γνωρίζονται, αρχικά βλέπουν την έμφυλη ζωή τους να είναι πάντα πολύ διαφορετική από εκείνη που είχαν κατά νου και από εκείνη που αυτόματα αναπτύσσεται στο φαντασιακό πεδίο των δύο πλευρών.
Συχνά εμπλέκονται συμφέροντα οικογενειών και συμφέροντα οικονομικά, τα οποία καθιστούν το όλο πλέγμα τους ακόμα πιο σύνθετο και πιο δαιδαλώδες στην όποια απόπειρα ερμηνείας τους. Μπορεί ακόμα να παρεισφρήσει και ολόκληρο το σόι τόσο της μιας όσο και των δύο – πιο συνήθως – πλευρών για διάφορα ζητήματα, από το αθώο ζήτημα του τι όνομα θα δοθεί στον καινούργιο απόγονο μέχρι το σε ποια πλευρά μοιάζει περισσότερο το παιδί…
Οι συζυγικές σχέσεις είναι υπό διαρκή μετασχηματισμό, ο οποίος οφείλεται στον ίδιο τον μετασχηματισμό των δύο πλευρών, στην ενδεχόμενη διαφοροποίηση του συναισθηματικού κόσμου ενός ή και των δύο μερών, στην ανατροπή των οικονομικών ισορροπιών που μπορούν να συμβούν κατά τη διάρκεια της ζωής, στις δυσκολίες ανατροφής και διαπαιδαγώγησης των παιδιών, σε απρόοπτα συμβάντα ή και σε δύσκολες εξελίξεις. Ο «ουρανός» τους είναι άλλοτε ανέφελος, άλλοτε – και το συνηθέστερο – έχει άσπρα και φευγαλέα σύννεφα και άλλοτε μπορεί να μοιάζει με εκείνον της βαρυχειμωνιάς που κουβαλάει ξεσπάσματα και καταστροφές.
Κανένας δεν μπορεί να σταθμίσει εξ αρχής το ταξίδι των συζυγικών σχέσεων, γιατί δεν είναι απλά και μόνο ταξίδι ζωής, είναι μια περιπέτεια εξέλιξης του ίδιου του εαυτού μας, μια οδύσσεια ανάπτυξης της προσωπικότητάς μας, ένα διεγερμένο πεδίο που δοκιμάζεται ανά πάσα στιγμή από τα πιο απλά καθημερινά προβλήματα μέχρι τις αντιφάσεις που κουβαλάει ο καθένας και η καθεμιά στο φαντασιακό του, στο συναισθηματικό του και στο ψυχολογικό του πάντα ταραχώδες και πάντα άγνωστο «γίγνεσθαι».
Συνήθως όταν διαπιστώνουμε δύσκολες καταστάσεις, το ρίχνουμε στην εύκολη ανάλυση του τύπου «άλλαξε αυτός / αυτή», χωρίς ποτέ να μπαίνουμε στον κόπο να αναλογιστούμε μήπως αλλάξαμε εμείς, μήπως αλλάξαμε και οι δύο, μήπως η όποια αλλαγή είναι αναπόφευκτη και εκείνο που οφείλουμε να κάνουμε είναι το να είμαστε πάντα σε θέση να διαχειριζόμαστε τις νέες συνθήκες, τις απρόβλεπτες εξελίξεις, τις ανυπέρβλητες δυσκολίες.
Μια καλή μεθοδολογική προσέγγιση των συζυγικών σχέσεων θα ήταν η διαρκής αλλαγή των δεδομένων, αλλαγή πρωτοβουλιακού χαρακτήρα που θα ανανεώνει το περιεχόμενο των σχέσεων, που θα σέβεται και θα εξυψώνει την αξιοπρέπεια της άλλης πλευράς, που θα επινοεί ευρήματα και ιδέες για να ανατροφοδοτεί το συναισθηματικό τους στερέωμα και θα ενθαρρύνει ψυχολογικά τη διάθεση για ενεργή και αισιόδοξη στάση στη ζωή. Αλλά πάνω από όλα αυτά και πριν από οτιδήποτε άλλο οι συζυγικές σχέσεις κρίνονται κυρίως στους τόπους του έρωτα και της αγάπης και του αμοιβαίου σεβασμού.
Αν οι τόποι αυτοί δεν είναι διαρκώς ανθοφόροι, αν δεν έχουν το ξεχωριστό για κάθε φάση της ηλικίας μας άρωμα, αν δεν έχουν διαρκώς ανοιχτούς τους ορίζοντές τους, τότε τα συζυγικά ζητήματα δεν μπορούν να προχωρήσουν, τότε οι ασήμαντες αφορμές των αντιδικιών θα αποκαλύπτουν φοβερά εύκολα τη ρηχότητα των σχέσεων, τη χαλαρότητα των δεσμών, την ανυπαρξία κοινών ονείρων, τότε – για να θυμηθούμε και μια σχετική ιαπωνική παροιμία – θα «κοιμόμαστε στο ίδιο κρεβάτι αλλά θα βλέπουμε διαφορετικά όνειρα» και τότε οι συζυγικές σχέσεις είναι πλέον μη σχέσεις.
Μπορεί κάποιος να απαριθμεί πολλές δυσκολίες των συζυγικών σχέσεων, μπορεί να παραθέτει απλά και μόνο την παρουσία και την εξέλιξη των παιδιών και τον όλο μετασχηματισμό μιας οικογένειας στην πορεία του χρόνου εξ αυτού του στοιχείου. Εύκολα διαπιστώνεται ότι οι συζυγικές σχέσεις δεν είναι απλά και μόνο διαπροσωπικές σχέσεις, κουβαλούν φορτία κοινωνικά και πολιτισμικά, φορτία που μάλλον μάς εμπεριέχουν παρά τα διαμορφώνουμε, ενέχουν τις πολυσύνθετες σχέσεις των παιδιών, των παιδιών που κάποια στιγμή θα φύγουν από την οικογενειακή εστία ανατρέποντας ριζικά την πορεία των συζυγικών σχέσεων.
Το αντίβαρο για τις όποιες δυσκολίες των συζυγικών σχέσεων είναι πανίσχυρο και πολύ απλό. Ο άνθρωπος είναι πολύ δύσκολο να ζήσει μόνος του. Ο άνθρωπος ολοκληρώνεται και πραγματώνεται πιο εύκολα μέσα από τις συζυγικές σχέσεις. Ο άνθρωπος είναι πολύ δύσκολο να ζήσει χωρίς τη συζυγική αγάπη και τη θέρμη εκείνων των σχέσεων και δεσμών που είναι σχέσεις και δεσμοί της ίδιας της ζωής!