ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ, ΜΙΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Επιμέλεια: Μαρία Σφυρόερα
Από τους λογοτέχνες της βικτωριανής εποχής ξεχωρίζει μια πολύ ιδιαίτερη φωνή, αυτή της Ελίζαμπεθ Γκάσκελ. Η Κυρία Γκάσκελ, όπως είναι γνωστή ακόμα στη Βρετανία, ήταν διάσημη στην εποχή της και θεωρείτο ως μία από τις σημαντικότερες γυναικείες μορφές στον χώρο της λογοτεχνίας. Με το πέρασμα του χρόνου το έργο της υποβιβάστηκε και υπέπεσε στη λησμονιά, αλλά στις μέρες μας πολλοί κριτικοί το ανακαλύπτουν πάλι και η Γκάσκελ έχει αποκτήσει την σπουδαιότητα που της είχε αναγνωριστεί στην εποχή της. Η συγγραφέας με ήρεμο, αλλά ιδιαίτερα καίριο και δεικτικό τρόπο, περιέγραψε βίαιες καταστάσεις, ατομικές και συλλογικές, με αποτέλεσμα να ενοχλήσει την αστική τάξη της βικτωριανής εποχής.
Βικτωριανή Εποχή στη βρετανική ιστορία ονομάζεται η περίοδος βασιλείας της βασίλισσας Βικτωρίας (1837 – 1901). Πολιτισμικά παρατηρείται απομάκρυνση από τον ορθολογισμό προς την κατεύθυνση του ρομαντισμού και του θρησκευτικού μυστικισμού, των κοινωνικών αξιών και των τεχνών. Έτσι η βικτωριανή λογοτεχνία αντικατοπτρίζει μια εποχή εξαιρετικής πολυπλοκότητας και ποικιλομορφίας απόψεων που προκύπτουν από τις τεράστιες κοινωνικές αλλαγές.
Στο έργο Βορράς και Νότος της Ελίζαμπεθ Γκάσκελ, ο αναγνώστης θα ανακαλύψει μια συγγραφέα που πραγματεύεται τα νέα ήθη και τα κοινωνικά προβλήματα που ανακύπτουν από την εκβιομηχάνιση των πόλεων, στη Βρετανία του 19ου αιώνα, με ιδιαίτερη οξύνοια, συνδυάζοντας την διεισδυτική ψυχολογική ανάλυση, το χιούμορ και την κοινωνική συνείδηση.
Η Μάργκαρετ Χέιλ, η ηρωίδα του βιβλίου, κόρη ενός αντικομφορμιστή ιερέα, μεγαλώνει στο ειδυλλιακό τοπίο του αγροτικού Νότου στην Αγγλία. Όταν ο πατέρας της εγκαταλείπει την εκκλησία για λόγους συνείδησης, η Μάργκαρετ πρέπει να ακολουθήσει την οικογένειά της σε μια βιομηχανική πόλη του Βορρά, το Μίλτον. Εκεί ανακαλύπτει ένα περιβάλλον βίαιο και σκληρό για το οποίο τίποτε δεν την έχει προετοιμάσει. Απόρροια αυτού, η αντιπάθεια που νιώθει, από την πρώτη στιγμή της γνωριμίας τους, για τον αυτοδημιούργητο βιομήχανο Τζον Θόρντον. Η σύγκρουση των δύο ισχυρών αυτών προσωπικοτήτων –που υποκρύπτει μια ανομολόγητη βαθιά έλξη– οι οποίοι προέρχονται από διαφορετικά περιβάλλοντα, που περιφρονούν το ένα το άλλο, παρέχει ένα δυναμικό κίνητρο για την εξέλιξη της πλοκής. Δίνει τη δυνατότητα στην Ελίζαμπεθ Γκάσκελ να ζωγραφίσει μια μεγάλη κοινωνική τοιχογραφία που απεικονίζει τις αντιθέσεις ανάμεσα στον βιομηχανικό Βορρά, ενεργητικό και τραχύ, και στον ήρεμο και συντηρητικό Νότο.
Η συγγραφέας, με την απαράμιλλη αφηγηματική της δεινότητα και με την περιγραφή των πιο λεπτών αποχρώσεων των χαρακτήρων, καταφέρνει να καταγράψει την κατάσταση των εργατών, τις δυσκολίες, τα πάθη και τις ελπίδες τους σε έναν κόσμο που αλλάζει με μεγάλη ταχύτητα. Αναφέρεται επίσης μεταξύ άλλων στον ρόλο των συνδικάτων και των κινημάτων, όπως ο μεθοδισμός. Ακόμη εκπλήσσει η οξυδέρκεια με την οποία η Γκάσκελ αντιλαμβάνεται τις σχέσεις εξουσίας, όχι μόνο μεταξύ αφεντικών και εργατών, αλλά και μες στους κόλπους της κάθε μιας από αυτές τις τάξεις. Παρόλα αυτά, η Κυρία Γκάσκελ δεν αμελεί την ατομική διάσταση και τις επιπτώσεις όλων αυτών των σημαντικών γεγονότων στον καθένα από τους ήρωές της ξεχωριστά. Έτσι, καθώς η ιστορία εξελίσσεται, βλέπουμε τη Μάργκαρετ Χέιλ να χειραφετείται και να παίρνει την ζωή της στα χέρια της με τρόπο αποτελεσματικό. Ακόμη καταφέρνει να επιλύσει το ακανθώδες πρόβλημα που βασανίζει τις γυναίκες της εποχής της, να βρει δηλαδή τη χρυσή τομή μεταξύ της υπακοής στην εξουσία και της ελευθερίας δράσης μιας εκπροσώπου του θηλυκού γένους.
Λίγα λόγια για τη συγγραφέα
Ανάμεσα στη Μάργκαρετ Χέιλ και την Ελίζαμπεθ Γκάσκελ υπάρχουν πολλά κοινά σημεία. Η συγγραφέας βασίστηκε στις δικές της εμπειρίες για να δημιουργήσει την ηρωίδα της και τον κόσμο στον οποίο κινείται.
Η Ελίζαμπεθ Κλέγκχορν Γκάσκελ γεννήθηκε στο Λονδίνο, στις 29 Σεπτεμβρίου 1810. Γονείς της ήταν ο Ουίλιαμ Στίβενσον, ένας Ουνιταριανός ιερέας, και η Ελίζαμπεθ Χόλαντ, από την κεντρική Αγγλία. Όταν πέθανε η μητέρα της, 13 μήνες μετά τη γέννησή της, την ανατροφή της ανέλαβε η αδελφή της μητέρας της, Χάνα Λαμπ, που ζούσε στο Νάτσφορντ του Τσέσαϊρ. Η Ελίζαμπεθ μεγάλωσε στην ήρεμη ατμόσφαιρα της αγροτικής ζωής, ανάμεσα σε επαρχιώτες ευγενείς με ξεπερασμένες αντιλήψεις. Το 1832 παντρεύτηκε τον Ουίλιαμ Γκάσκελ, έναν Ουνιταριανό ιερέα, και απέκτησε μαζί του επτά παιδιά, από τα οποία επέζησαν μόνο τέσσερις κόρες, ενώ ένα γιος πέθανε σε βρεφική ηλικία. Η οικογένεια εγκαταστάθηκε στην πολυάνθρωπη, γεμάτη προβλήματα βιομηχανική πόλη του Μάντσεστερ, όπου η συγγραφέας έζησε την υπόλοιπη ζωή της. (Η πόλη Μίλτον, όπου τοποθετεί την ιστορία της στο Βορράς και Νότος, είναι φανταστική, αλλά στην πραγματικότητα στο Μάντσεστερ αναφέρεται).
Μαρία Σφυρόερα