Για πάνω από εξήντα χρόνια, ο Ντάνιελ Μπάρενμποϊμ συναρπάζει το παγκόσμιο μουσικό στερέωμα με τις πιανιστικές και συμφωνικές του ερμηνείες, έχοντας καταξιωθεί ως ζωντανός μουσικός θρύλος αλλά και ως προσωπικότητα με έγκυρο λόγο και ανεκτίμητη κοινωνική δράση.
Είναι κάτι παραπάνω από ένας από τους σπουδαίους μουσικούς του κόσμου. Είναι επίσης ένα από τα μεγάλα δημόσια πρόσωπα του κόσμου. Σε αυτόν τα δύο πράγματα ενώνονται και είναι αχώριστα. Στέκεται στην παράδοση του Arturo Toscanini, του Pablo Casals και του Yehudi Menuhin ως γίγαντας της κλασικής μουσικής, που είναι επίσης στοχαστής και ηθικός φάρος. Στη σύγχρονη εποχή, δεν έχει υπάρξει κανείς να συγκριθεί μαζί του.
Εκπληκτικός πιανίστας και μαέστρος, μουσικός διευθυντής της Κρατικής Όπερας του Βερολίνου και ισόβιος αρχιμουσικός της Σταατσκαπέλλε (Κρατική Ορχήστρα του Βερολίνου), στη μακρά του καριέρα έχει επιχειρήσει ουκ ολίγες φορές συναυλιακούς άθλους που κόβουν την ανάσα – και πάντα με τεράστια επιτυχία. Ένας τέτοιος άθλος είναι και η παράλληλη παρουσίαση των τεσσάρων Συμφωνιών του Ρόμπερτ Σούμαν και των ισάριθμων Συμφωνιών του Γιοχάννες Μπραμς σε τέσσερις βραδιές στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών τον Οκτώβριο του 2021, που, χωρίς αμφιβολία, θα μείνουν αξέχαστες στο κοινό.
Δεν μιλάει όμως μόνο η μουσική του στις καρδιές των ανθρώπων… Μέσω των διαλέξεων και της συγγραφής του, μέσω της δουλειάς του στη Μέση Ανατολή και μέσω της υπεράσπισης των τεχνών και της δικαιοσύνης, ποτέ δεν φοβήθηκε να πάρει θέση. Γεννημένος στην Αργεντινή το 1942 από Εβραίους γονείς, με βαθύτατη εβραϊκή συνείδηση, δούλεψε όσο λίγοι για τη γεφύρωση του ρήγματος μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων.
«Το μεγαλείο ενός μουσικού μετριέται από τον βαθμό φανατισμού που φέρνει στο παίξιμό του», γράφει στα απομνημονεύματά του A Life in Music. Το πάθος πάντως με το οποίο υπερασπίζεται την ειρήνη, το έχει πληρώσει με σκληρή κριτική, καθώς οι θέσεις του έχουν θεωρηθεί αντισημιτικές.
Ήταν μάλιστα ο πρώτος Ισραηλινός πολίτης που έλαβε παλαιστινιακή υπηκοότητα, κατόπιν της ίδρυσης μαζί με τον γνωστό Παλαιστίνιο διανοούμενο καθηγητή Έντουαρντ Σαΐντ, της Ορχήστρας του Δυτικού-Ανατολικού Διβανίου (West-Eastern Divan Orchestra) το 1999. Και, όπως επισημαίνει ο συγγραφέας Norman Lebrecht, είναι ο μόνος εν ζωή κλασικός μουσικός που έχει πρόσβαση σε παγκόσμιους ηγέτες.
«Όλοι πρέπει να καταλάβουν ότι η παλαιστινιακή υπόθεση είναι μια δίκαιη υπόθεση, επομένως μπορεί να αποδοθεί δικαιοσύνη μόνο εάν επιτευχθεί χωρίς βία. Η βία μόνο να αποδυναμώσει μπορεί το δίκαιο της παλαιστινιακής υπόθεσης», είχε πει.
Έχει τιμηθεί με το Βραβείο Ειρήνης από το Foundation Korn και Gerstenmann, το Βραβείο κατανόησης και ανοχής από το Εβραϊκό Μουσείο του Βερολίνου και το Βραβείο Ειρήνης Hessian, ενώ του απονεμήθηκε και ο τιμητικός τίτλος του πρεσβευτής της Ειρήνης του ΟΗΕ.
Δεν είναι τυχαίο πως το 2015 το περιοδικό Fortune τον συμπεριέλαβε στους «50 μεγαλύτερους ηγέτες του κόσμου».
Την περασμένη εβδομάδα ο κ. Barenboim ανακοίνωσε ότι, στα 79 του και με κακή υγεία, κάνει «ένα βήμα πίσω» για τους επόμενους μήνες. Όπως έγραψε ο ίδιος: «Η υγεία μου έχει επιδεινωθεί τους τελευταίους μήνες και έχω διαγνωστεί με μια σοβαρή νευρολογική πάθηση. Πρέπει τώρα να επικεντρωθώ όσο το δυνατόν περισσότερο στη σωματική μου ευεξία».
H αιφνίδια επιδείνωση της υγείας του, δυστυχώς τον κρατά μακριά και από την τελετή απονομής του βραβείου «Αυτοκράτειρα Θεοφανώ» στη Θεσσαλονίκη. Στη θέση του, το βραβείο θα παραλάβει ο γιος του Michael Barenboim, συνεχιστής του οράματος, ο οποίος θα εκφωνήσει και τον λόγο του βραβευθέντος.
Ο Σερ Σάιμον Ρατλ, μουσικός διευθυντής της Συμφωνικής Ορχήστρας του Λονδίνου, είπε ότι δεν μπορούσε να σκεφτεί κανέναν μουσικό κλασικής μουσικής «που να μην έχει επηρεαστεί από τον Ντάνιελ». Ο ίδιος τον χαρακτήρισε ζωντανή ενσάρκωση των επιτευγμάτων ζωής. Παίζει πιάνο δημόσια από τα τέλη της δεκαετίας του 1940 όταν ακόμα φορούσε κοντό παντελονάκι… Ως 12χρονο παιδί-θαύμα είχε μαγέψει μάλιστα και το κοινό του αθηναϊκού θεάτρου Κεντρικόν με τις πιανιστικές του επιδόσεις. Ως ενήλικας, έχει κυρίαρχη παρουσία στην κλασική μουσική κάθε είδους –πλήκτρα, ορχηστρική και όπερα, σύγχρονη αλλά και κλασική– από τη δεκαετία του 1960.
Είναι επίσης η ζωντανή ενσάρκωση ενός παγκόσμιου επιτεύγματος ζωής. Το ταξίδι του τον οδήγησε από το Μπουένος Άιρες στο Βερολίνο, μέσω Παρισιού, Σικάγο και Ραμάλα στην πορεία. Βοήθησε να αμφισβητηθεί η απαγόρευση της μουσικής του Βάγκνερ στο Ισραήλ. Μίλησε -πάντα προκαλώντας και αντιδράσεις- στο Proms το 2017, ενάντια στον εθνικισμό. Η πανδημία τον ανάγκασε να ακυρώσει μια προγραμματισμένη περιοδεία με την αραβοϊσραηλινή West-Eastern Divan Orchestra στην κεντρική Αφρική.
Η δουλειά ενός μαέστρου είναι να ενορχηστρώνει ήδη αναγνωρίσιμες μελωδίες με τον ρυθμός που κρίνει αναγκαίο, ώστε κάθε νότα να μπορέσει να κινητοποιήσει πληθώρα αμφίσημων συναισθημάτων. Και ο Ντάνιελ Μπάρενμποϊμ, το κατορθώνει αυτό όχι μόνο με τις νότες, αλλά και με τις λέξεις και τις πράξεις του.
Με πληροφορίες από: The Guardian, The Spectator, Jewishnews, AP, Megaron
www.ertnews.gr
Δάφνη Σκαλιώνη