Τραύμα: Η αόρατη δύναμη που διαμορφώνει τη ζωή μας – Η σχέση του με τις ασθένειες και ο δρόμος της θεραπείας

Συμπτώματα του τραύματος: Ανικανότητα να αγαπήσεις. Εξαρτητική συμπεριφορά. Αυπνία. Κατάθλιψη. Ντροπή. Αδυναμία συγκέντρωσης. Απόσυρση. Εφιάλτες και νυχτερινοί τρόμοι. Χρόνια κόπωση. Και τόσα άλλα…

Το τραύμα δεν είναι αυτό που σου συμβαίνει, αλλά αυτό που συμβαίνει μέσα σου όταν κάτι σου συμβαίνει…

«Κάθε άνθρωπος έχει έναν αληθινό αυθεντικό εαυτό. Το τραύμα είναι η αποσύνδεση από αυτόν και η θεραπεία είναι η επανασύνδεση με αυτόν». Έτσι ορίζει το τραύμα ο Καναδός Γκαμπόρ Ματέ, διεθνώς γνωστός ομιλητής και ειδικός στον εθισμό, το τραύμα, την παιδική ανάπτυξη και τη σχέση μεταξύ άγχους και ασθένειας.

Τη σχέση μεταξύ ασθένειας, εξάρτησης, τραύματος και κοινωνίας με οδηγό τον Γκαμπόρ Ματέ εξερευνά το ντοκιμαντέρ “The Wisdom of Trauma” των Zaya και Maurizio Benazzo. Η ταινία θα είναι διαθέσιμη για δωρεάν θέαση σε αυτόν τον σύνδεσμο, με υπότιτλους σε 9 γλώσσες -δυστυχώς όχι στα ελληνικά- από τις 28 Ιουλίου έως την 1η Αυγούστου 2021.

Το τραύμα ως αποσύνδεση από τον Εαυτό

«Το τραύμα δεν είναι αυτό που σου συμβαίνει, αλλά αυτό που συμβαίνει μέσα σου όταν κάτι σου συμβαίνει…», εξηγεί ο Γκαμπόρ Ματέ. «Όταν ήμασταν μικροί και μας συνέβαινε κάτι, είχαμε κάποιον να στραφούμε και να το μοιραστούμε μαζί του; Αν δεν μιλούσαμε σε κανέναν, δεν είχαμε άλλον τρόπο να το αντιμετωπίσουμε, πέρα από το να αποσυνδεθούμε από τον ίδιο μας τον εαυτό. Αυτή η αποσύνδεση είναι ουσιαστικά το τραύμα».

Γιατί αποσυνδεόμαστε; Επειδή είναι πολύ επίπονο να είμαστε ο εαυτός μας. Και αυτό γίνεται δυναμική που κρατάει για μια ζωή…

«Σημαίνει ότι δεν ξέρω πώς να αντιμετωπίζω τα συναισθήματά μου. Σημαίνει ότι στις σχέσεις όταν νιώθω λίγο πληγωμένος αποσύρομαι αμέσως, ώστε να μην χρειάζεται να νιώθω αυτά τα συναισθήματα που δεν ξέρω τι να τα κάνω. Σημαίνει επίσης ότι όταν έχω ένα ένστικτο, δεν το ακούω. Οπότε δημιουργώ καταστάσεις ρίσκου».

Το τραύμα είναι η αόρατη δύναμη που διαμορφώνει τη ζωή μας. Διαμορφώνει τον τρόπο που ζούμε, τον τρόπο που αγαπάμε και τον τρόπο που κατανοούμε τον κόσμο.

Η έλλειψη σύνδεσης ως τραυματικός παράγοντας

Συνήθως σκεφτόμαστε το τραύμα ως κάτι τρομερό που συμβαίνει σε κάποιον. Αλλά, όπως τονίζει ο Γκαμπόρ Ματέ, δεν είναι μόνο αυτό. Τα παιδιά δεν τραυματίζονται επειδή πληγώνονται, αλλά επειδή είναι μόνα τους με τον πόνο τους. Αν ήταν κάποιος εκεί να αφουγκραστεί αυτόν τον πόνο, να του δώσει χώρο, να του επιτρέψει να υπάρξει, παρέχοντας παράλληλα μια παρηγορητική αγκαλιά, η όποια τραυματική εμπειρία δεν θα μετατρεπόταν σε τραύμα.

@Helena Lopes, Pexels

Υπάρχει ολόκληρη σχολή σκέψης που διδάσκει στους γονείς να εκπαιδεύουν τα μωρά στον ύπνο, αγνοώντας το κλάμα τους. Το μωρό όμως έχει ανάγκη τη σύνδεση, και ο μόνος τρόπος που έχει για αυτό είναι η σωματική επαφή. Αν δεν το σηκώσουν και αγνοούν το κλάμα του συνεχόμενα για νύχτες, αυτό είναι τραυματικό.

Συνήθως σκεφτόμαστε το τραύμα ως κάτι τρομερό που συμβαίνει σε κάποιον. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Τα παιδιά δεν τραυματίζονται επειδή πληγώνονται, αλλά επειδή είναι μόνα τους με τον πόνο τους.

Και αυτό που οι γονείς βλέπουν σαν “επιτυχία στην εκπαίδευση ύπνου”, είναι στην ουσία ενεργοποίηση ενός μηχανισμού επιβίωσης που χρησιμοποιεί το πάγωμα και την απόσυρση για να προστατευθεί από την μη ικανοποίηση των πρωταρχικών του αναγκών.

Η βιολογία του τραύματος

Το τραύμα έχει άμεση σχέση με τη βιολογία μας… Επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσεται ο εγκέφαλός μας. Ορισμένα κυκλώματα του εγκεφάλου, που έχουν να κάνουν με τις αντιδράσεις μας και τη ρύθμιση του εαυτού μας, τη διαχείριση του άγχους μας και την αλληλεπίδραση με τους άλλους, την ενσυναίσθηση και τη συμπόνοια που νιώθουμε. Αυτές οι λειτουργίες του μέσου μετωπιαίου φλοιού περιορίζονται από το τραύμα.

Μία δυσμενής εμπειρία της παιδικής ηλικίας είναι ένα τρομερό γεγονός που συνεχίζει να συμβαίνει σε ένα παιδί. Και μην ξέροντας πότε θα του ξανασυμβεί, μπαίνει σε μία κατάσταση υπερβολικής επαγρύπνησης. Από την οποία ουσιαστικά δεν βγαίνει ποτέ, ακόμα και όταν πια ο πραγματικός κίνδυνος έχει πάψει να υφίσταται.

Οι στατιστικές που αποκαλύπτουν τις διαστάσεις του προβλήματος

Οι ψυχικές διαταραχές ταλαιπωρούν πάνω από ένα δισεκατομμύριο ανθρώπους παγκοσμίως. Ένας στους πέντε Αμερικανούς διαγιγνώσκεται με ψυχική ασθένεια κάθε χρόνο. Ένας στους δέκα Έλληνες λαμβάνει συνταγογραφημένη ψυχοθεραπευτική αγωγή.

Όπως φαίνεται στον χάρτη – με στοιχεία προ της πανδημίας – περίπου 1 στα 7 άτομα παγκοσμίως (11-18 τοις εκατό) αντιμετωπίζουν μία ή περισσότερες ψυχικές διαταραχές διανοητικής ή διαταραχές χρήσης ουσιών.

Η αυτοκτονία είναι η δεύτερη πιο κοινή αιτία θανάτου στις ΗΠΑ για νέους ηλικίας 15-24 ετών, από την οποία χάνονται πάνω από 800.000 άνθρωποι τον χρόνο παγκοσμίως.

Από υπερβολική δόση ναρκωτικών πεθαίνουν 81.000 άνθρωποι στις ΗΠΑ ετησίως.

Τα αυτοάνοσα νοσήματα έχουν λάβει διαστάσεις επιδημίας, πλήττοντας 24 εκατομμύρια άτομα μόνο στις ΗΠΑ και 1 εκατομμύριο στην Ελλάδα.

Οι ασθένειες είναι φυσιολογικές αντιδράσεις σε αφύσικες συνθήκες. Και αυτό που συχνά θεωρούμε ως φυσιολογικό στην κοινωνία μας, είναι πιθανότατα παρανοϊκό.

Τι συμβαίνει;

Η κυρίαρχη νοοτροπία στην σύγχρονη ιατρική διαχωρίζει τον νου από το σώμα και το άτομο από το περιβάλλον του. Οι σύγχρονες επιδημίες, όπως το άσθμα, σχετίζονται όμως με το αυξανόμενο στρες στην κοινωνία μας. Πρόκειται για πολιτισμική εκδήλωση και αυτό δεν λαμβάνεται καθόλου υπόψιν από την ιατρική πρακτική.

«Οι ασθένειες είναι φυσιολογικές αντιδράσεις σε αφύσικες συνθήκες. Και αυτό που συχνά θεωρούμε ως φυσιολογικό στην κοινωνία μας, είναι πιθανότατα παρανοϊκό. Η ανωμαλία δεν έγκειται στην παθολογία των ατόμων, αλλά στην ίδια την κουλτούρα που οδηγεί τους ανθρώπους σε πόνο και δυσλειτουργία», εξηγεί ο δρ. Ματέ.

«Οι περισσότερες χρόνιες ασθένειες είναι ο τρόπος του σώματος να πει όχι όταν καταπιέζει τα Όχι του για να ταιριάξει στις κοινωνικές επιταγές».

Εξαρτήσεις και εθισμοί ως συμπτώματα του τραύματος

Όπως λέει στην ταινία The Wisdom of Trauma ο Τζέιμς, ένας άστεγος ηρωινομανής: «Προσπάθησα τόσες φορές να χτίσω τα όνειρά μου… Που πια δεν έχω κανένα όνειρο».

Στη ζωή κάθε ανθρώπου που έχει υπάρξει ή είναι εθισμένος σε κάτι, υπάρχει πάντα τραύμα. Εξάρτηση είναι κάθε συμπεριφορά στην οποία ένας άνθρωπος βρίσκει βραχυπρόθεσμη ανακούφιση και την αποζητά, αλλά υποφέρει από ανεπιθύμητες συνέπειες και δεν μπορεί να την κόψει.

Έχουμε μία κοινωνική δομή που επιφέρει τραύμα σε πολλούς ανθρώπους και παρακινεί σε αποδραστικές, εθιστικές συμπεριφορές. Η υπερκαταναλωτική μας μανία είναι ένας τέτοιος εθισμός.

Τα ναρκωτικά, το αλκοόλ, η νικοτίνη, αλλά και το σεξ, ο τζόγος, τα ψώνια, το φαγητό, η πορνογραφία, το διαδίκτυο, το gaming, η δουλειά, οι σχέσεις… Το θέμα που πρέπει να αντιμετωπιστεί δεν είναι το γιατί υπάρχει η εξάρτηση, αλλά γιατί υπάρχει ο πόνος.

Η ευκαιρία για μεταμόρφωση αποκαλύπτεται όταν συναντάμε τον άνθρωπο εκεί που βρίσκεται, όχι όταν προσπαθούμε να τον αλλάξουμε. Γιατί το αντίδοτο στην εξάρτηση είναι η σύνδεση.

Έχουμε μία κοινωνική δομή που επιφέρει τραύμα σε πολλούς ανθρώπους και παρακινεί σε αποδραστικές, εθιστικές συμπεριφορές.

@Andrea Piacquadio, Pexels

Η υπερκαταναλωτική μας μανία είναι εθισμός. Εκατομμύρια άνθρωποι καθημερινά αγοράζουν ένα σωρό πράγματα που θα τους προσφέρουν μία πρόσκαιρη ανακούφιση, αλλά μακροπρόθεσμα δεν τους δίνουν κάτι, αντίθετα είναι βλαβερά… Φτάνουν στο σημείο για αυτήν τους την εξάρτηση να καταστρέφουν τη γη.

Η αποσύνδεσή μας από το σώμα της Γης έχει άμεση σχέση με την αποσύνδεσή μας από το ίδιο μας το σώμα. Και η εκμετάλλευση της γης, σαν να είναι κάτι ξεχωριστό από εμάς, συσχετίζεται με την πατριαρχική κυριαρχία. Δημιουργείται μία τυφλότητα και μία παθητικότητα, που σηματοδοτεί από μόνη της ένα κοινωνικό και συλλογικό τραύμα.

Η ρίζα των προβλημάτων από τα σχολεία ως τις φυλακές

Τα σχολεία είναι γεμάτα μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες και ψυχολογικά προβλήματα που έχουν βάση το τραύμα, αλλά ο μέσος εκπαιδευτικός δεν έχει ακούσει ούτε μία διάλεξη για το τραύμα.

Για να μην αναφερθούμε στους εργαζόμενους στο ποινικό σύστημα.

Η Φρίτζι Χόρτσμαν δημιούργησε το Compassion Prison Project. Η αποστολή του είναι να μεταμορφώσει τις φυλακές και τις κοινότητες, φέρνοντας τη συμπόνια, την ευαισθητοποίηση σχετικά με τα τραύματα της παιδικής ηλικίας και τη δημιουργική έμπνευση στους άνδρες και τις γυναίκες που ζουν στη φυλακή. Αίναι αξιοσημείωτο πως το 64% των φυλακισμένων είχαν περισσότερες από 6 δυσμενείς εμπειρίες της παιδικής ηλικίας (ACE – Adverse Childhood Experiences).

«Ξεκινάμε με το παιδικό τραύμα γιατί εκεί βρίσκεται η ρίζα της βίας και η ρίζα της απανθρωποποίησης», εξηγεί η Φρίτζι Χόρτσμαν, στο ντοκιμαντέρ The Wisdom of Trauma.

«Πρέπει να αρχίσουμε να βλέπουμε ο ένας στον άλλον αυτό που μας συνέβη και όχι αυτό που δεν πάει καλά με εμάς».

Χρειάζεται να σκύψουμε πάνω από το τραύμα με αποδοχή και κατανόηση, και μέσω της θεραπείας να μετουσιώσουμε την ενέργεια του τραύματος σε ζωτική ενέργεια. Και να μπορέσουμε να ζήσουμε ολόκληροι.

Η δύναμη της γνώσης γύρω από το Τραύμα

Το τραύμα είναι η αόρατη δύναμη που διαμορφώνει τη ζωή μας. Διαμορφώνει τον τρόπο που ζούμε, τον τρόπο που αγαπάμε και τον τρόπο που κατανοούμε τον κόσμο. Είναι η ρίζα των βαθύτερων πληγών μας.

Ο Δρ Ματέ έχει ένα δικό του όραμα: μια κοινωνία πληροφορημένη για το τραύμα, στην οποία οι γονείς, οι δάσκαλοι, οι γιατροί, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και το νομικό προσωπικό δεν ασχολούνται με τη διόρθωση συμπεριφορών, τη διάγνωση, την καταστολή των συμπτωμάτων και την κρίση, αλλά αντίθετα αναζητούν να κατανοήσουν τις πηγές από την οποία πηγάζουν προβληματικές συμπεριφορές και ασθένειες στην πληγωμένη ανθρώπινη ψυχή.

Λίγα λόγια για τον Γκαμπόρ Ματέ

Μετά από 20 χρόνια άσκησης της ιατρικής και εμπειρίας με ασθενείς που έπασχαν από χρόνιες παθήσεις στη Μονάδα Παρηγορητικής Φροντίδας στο Πανεπιστήμιο του Βανκούβερ, ο Δρ Ματέ εργάστηκε για πάνω από μια δεκαετία με τοξικομανείς και ψυχικά ασθενείς. Μέσα από τις παρατηρήσεις του ανέπτυξε μια ψυχοθεραπευτική προσέγγιση, ονόματι Compassionate Inquiry, που βοηθά τον θεραπευόμενο να βγάλει τη μάσκα που φορά για να γίνει αποδεκτός στην κοινωνία και να αποκαλύψει τον αυθεντικό του εαυτό. Για το ρηξικέλευθο έργο του και την προσφορά του, τιμήθηκε με το Τάγμα της Τιμής του Καναδά.

@Gabor Gastonyi, CC via Wikimedia Commons

Συγγραφέας τεσσάρων μπεστ σέλλερ βιβλίων που εκδόθηκαν σε περισσότερες από είκοσι πέντε γλώσσες, τώρα γράφει το επόμενο βιβλίο του, The Myth of Normal: Illness and Health in a Insane Culture, που αναμένεται να δημοσιευτεί στα τέλη του 2021.

www.ertnews.gr

Δάφνη Σκαλιώνη

Αφήστε μια απάντηση