ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ, ΜΙΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Επιμέλεια: Μαρία Σφυρόερα
Η ιστορία της Πάουλα και του Μάουρο, αφηγημένη από εκείνη
(και τον μεταφραστή τους)
Πριν από ακριβώς 55 χρόνια, το 1966, ήταν η Κάρμεν (από το Πέντε ώρες με τον Μάριο του Μιγκέλ Ντελίμπες) που θρηνούσε μπροστά στον αιφνιδίως θανόντα σύζυγό της, τον Μάριο, σε ένα από τα συγκλονιστικότερα ισπανικά μυθιστορήματα του 20ού αιώνα. Τους ένωναν κάποιες δεκαετίες κοινής ζωής, αλλά τους χώριζε η ιδεολογική στάση που είχαν απέναντι σε αυτή τη ζωή. Τώρα, στον 21ο αιώνα πλέον, αυτή την ιδέα, την ιδέα του αιφνίδιου χαμού εκείνου και τον εκ των υστέρων απολογισμό/θρήνο εκείνης, την παίρνει η καταλανή Μάρτα Οριόλς στο Aprendre a parlar amb les plantes [Να μάθω να μιλώ με τα φυτά] για να τη μεταφέρει με τρόπο αξιοθαύμαστο στο σήμερα: το ζευγάρι το ενώνουν πάλι κάποιες δεκαετίες κοινής ζωής, αλλά, στη συγκεκριμένη περίπτωση, το χωρίζει, πέρα από τον αιφνίδιο θάνατο εκείνου, η απιστία.
Η Μάρτα Οριόλς δεν είναι έμπειρη πεζογράφος (αυτό είναι μόλις το πρώτο της μυθιστόρημα), αλλά είναι πλασμένη πεζογράφος, ξέρει να δομεί ιστορίες με τρυφερότητα, ειρωνεία, πόνο, χιούμορ και σασπένς. Η Πάουλα (που αφηγείται την ιστορία) και ο Μάουρο είναι ένα μεγαλοαστικό βαρκελωνέζικο ζευγάρι που έχει σαρανταρίσει. Η σχέση τους δεν έχει σπίθα, έχει όμως τρυφερότητα και νοιάξιμο. Βρίσκεται, εν ολίγοις, στον αυτόματο πιλότο μιας τακτοποιημένης και δίχως πολλές αναταράξεις ζωής.
Η έλλειψη, όμως, της σπίθας αφήνει, όπως μαντεύουν οι έμπειρες αναγνώστριες και οι έμπειροι αναγνώστες αυτού του σημειώματος, χώρο για την έλευση του «τρίτου» ατόμου. Προηγείται εκείνος (με την Κάρλα), ακολουθεί εκείνη (με τον Κίμ). Το μυθιστόρημα θα μπορούσε εύκολα να τραβήξει το δρόμο του εύκολου, δακρύβρεχτου μπεστ-σέλερ. Όχι, όμως, στην περίπτωση της Οριόλς. Οι ήρωες και οι ηρωίδες της έχουν βάθος, έχουν υπόσταση, δεν απευθύνονται σε εθισμένους στα αισθηματικά σήριαλ εγκεφάλους, δεν γράφει μια αναμενόμενη ιστορία απιστίας. Το πού έγκειται η διαφορά, θα το ανακαλύψετε μόνες/οι σας, διαβάζοντας το μυθιστόρημα.
Το Να μάθω να μιλώ με τα φυτά μού ανέθεσε να το μεταφράσω από τα καταλανικά, για τις εκδόσεις Καστανιώτη, ο Γρηγόρης Μπέκος. Σε αυτόν οφείλω, λοιπόν, με ευγνωμοσύνη, το γεγονός ότι πέρασα τον πρώτο εγκλεισμό του κορονοϊού μαζί με την ανεκτίμητη παρέα της Πάουλα, του Μάουρο, της Κάρλα και του Κιμ. Μου ήταν τόσο δύσκολο να τους αποχωριστώ ώστε, όταν ολοκλήρωσα τη μετάφραση, έγραψα το παρακάτω μικροδιήγημα που μοιράζομαι μαζί σας:
“Ο καλός μεταφραστής”
Εκείνος της έστελνε με ευλάβεια κάθε κεφάλαιο του μυθιστορήματος που μετέφραζε, αμέσως μόλις το τελείωνε. Ήταν ένας τρόπος, τώρα που ζούσαν μακριά, να φαντάζεται ότι ασχολείται μαζί του, να υποθέτει την αδημονία της όταν τον διάβαζε, να νιώθει το βλέμμα της πάνω σε κάτι δικό του.
Σταδιακά –μεγάλο το μυθιστόρημα– παρατήρησε ότι οι καταστάσεις που βίωνε η ηρωίδα επηρέαζαν την αγαπημένη του πολύ· καταλάβαινε ότι συνέπασχε μαζί της, χαιρόταν λυπόταν αγχωνόταν απογοητευόταν ονειρευόταν μαζί της, θα ’λεγε κανείς ότι πολλές φορές τη μιμούνταν.
Γι’ αυτό και οι αναγνώστες του μυθιστορήματος στα ελληνικά δεν έμαθαν ποτέ ότι η Πάουλα εγκατέλειπε τον Κιμ στο τελευταίο κεφάλαιο. Αντίθετα τους «είδαν» αγκαλιασμένους στη μέση της Ράμπλα να μοιράζονται ένα παγωτό χωνάκι και να κοιτάζονται στα μάτια με τον τρόπο που τόσο πολύ του άρεσε εκείνου.
Το μυθιστόρημα της Καταλανής συγγραφέα Μάρτα Οριόλς Να μάθω να μιλώ με τα φυτά κυκλοφορεί, σε μετάφραση του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, από τις Εκδόσεις Καστανιώτη (σελ.: 272, τιμή: €16,00).
Εικόνα εξωφύλλου: © Patricia Turner / Arcangel
ΕΓΡΑΨΑΝ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ
«Η Μάρτα Οριόλς έχει την ικανότητα να αποτυπώνει με λέξεις το φευγαλέο και το απρόβλεπτο της καθημερινότητας».
El País
«Η πιο πρόσφατη αποκάλυψη της καταλανικής λογοτεχνίας. Ένα σπαρακτικό μυθιστόρημα περί απωλείας. Η ποιότητα της γραφής, αιχμηρή και ταυτόχρονα συγκρατημένη, αποφεύγει τα ύπουλα χτυπήματα και τις εύκολες συγκινήσεις, πάρα το θέμα ταμπού με το οποίο καταπιάνεται».
El Mundo
«Η συγγραφέας πλάθει την ιστορία μιας γυναίκας η οποία, έμπλεη ανησυχιών και αβεβαιοτήτων, επανεκτιμά το παρελθόν της όχι με την πρόθεση να το κρίνει, αλλά με την επιθυμία να το κατανοήσει ώστε να μπορέσει να διαχειριστεί το πένθος της. Το Να μάθω να μιλώ με τα φυτά είναι ένα βιβλίο που μας κερδίζει με την ειλικρίνεια και την τρυφερότητά του. Η ματιά της Μάρτα Οριόλς είναι διεισδυτική. Εδώ περιγράφεται με λέξεις κάτι που είναι εξαιρετικά δύσκολο να περιγραφεί με λέξεις».
ABC
«Μια εξαίρετη αφηγήτρια».
El Periódico
Η ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ
Η Μάρτα Οριόλς Μπαλαγκέρ (Marta Orriols) γεννήθηκε το 1975 στο Σαμπαντέλ της Καταλονίας. Ζει και εργάζεται στη Βαρκελόνη. Έχει δύο γιους. Είναι ιστορικός τέχνης και ασχολείται συστηματικά με το κινηματογραφικό σενάριο. Παρακολούθησε σχετικά σεμινάρια στη Σχολή Bande à Part, καθώς και σεμινάρια δημιουργικής γραφής στην Escola d’Escriptura de l’Ateneu. Συνεργάζεται με διάφορα περιοδικά και εφημερίδες, ενώ διαχειρίζεται και το ιστολόγιο No puc dormir (Δεν μπορώ να κοιμηθώ). Η ίδια, εξαιρετική γνώστρια της αγγλόφωνης λογοτεχνίας, έχει επιμεληθεί την ισπανική έκδοση μιας ανθολογίας ιστοριών της Έντνα Ο’Μπράιαν. Εμφανίστηκε στον χώρο των γραμμάτων με τη συλλογή διηγημάτων Anatomia de les distàncies curtes (2016) που απέσπασε θερμότατες κριτικές. Το 2018 κυκλοφόρησε το πρώτο της μυθιστόρημα Να μάθω να μιλώ με τα φυτά (Aprendre a parlar amb les plantes), το οποίο σημείωσε μεγάλη εμπορική επιτυχία, απέσπασε σημαντικά βραβεία και μεταφράζεται σε πολλές γλώσσες. Το πιο πρόσφατο έργο της είναι το μυθιστόρημα Dolça introducc ió al caos (2020).
Ο ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΗΣ
Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος διδάσκει Εφαρμοσμένη Μεταφρασεολογία και Ισπανική Λογοτεχνία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο και στο Πανεπιστήμιο της Μάλαγας. Έχει μεταφράσει περισσότερα από 80 βιβλία από τα ισπανικά και τα καταλανικά στα ελληνικά.
Πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Ποταμός το βιβλίο του Πλασμένοι [αφορμές] για το οποίο σημειώνει: «Αυτό το βιβλίο άρχισε να γράφεται πριν από είκοσι χρόνια· δεν σκοπεύει να ολοκληρωθεί». Πρόκειται για τριάντα επτά μικρά και πικρά κείμενα, με αυτοσαρκασμό και χιούμορ, που παιχνιδίζουν γύρω από τη χρήση των λέξεων και της γλώσσας.
Περισσότερα για τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο μπορείτε να δείτε στο https://konstantinos-paleologos.blogspot.com/.
www.ertnews.gr
Μαρία Σφυρόερα