Τα χέρια και το πρόσωπο της μητέρας…

Share this

«Τα χέρια δεν είναι άραγε το πρώτο πρόσωπο της μητέρας; Τα χέρια της μητέρας μου δεν είναι άραγε αυτά που χάιδεψαν το σώμα μου σπέρνοντάς το με γράμματα, μνήμες, σημεία, οργώνοντάς το σαν να ήταν χώμα, γη; Πόσο μπορεί να μετράνε για ένα παιδί τα χέρια μιας μητέρας; Και για τον λόγο αυτό η εικόνα αυτή της εκδήλωσης της μητρότητας δεν με έχει εγκαταλείψει ποτέ και παρέμεινε ανεξίτηλη» (Recalcati, 2017: 25-26).

Ο μητρικός Άλλος αποτελεί τον πρώτο διασώστη- σωτήρα, που προστατεύει το άτομο από το τραυματικό ξεκίνημα της ζωής. Ο άνθρωπος έρχεται στη ζωή αβοήθητος, απροετοίμαστος, κατακερματισμένος, ανήμπορος και απόλυτα εγκαταλελειμμένος, «σε μια κατάσταση ανεπάρκειας, τρωτότητας, έκθεσης στο μη νόημα του πραγματικού», για αυτό έχει ανάγκη τα χέρια του Άλλου, έτσι ώστε να τον προφυλάξουν, να τον προστατεύσουν και να τον γλιτώσουν από τη φθορά και την πτώση.

«Μητέρα είναι το όνομα του Άλλου, ο οποίος τείνει τα γυμνά του χέρια στη ζωή που έρχεται στον κόσμο, στη ζωή που, ερχόμενη στον κόσμο, επιζητά το νόημα» (Recalcati, 2017: 27). Η μητρότητα θεωρείται μια μορφή προσμονής… Η μητέρα περιμένει, αντέχει, δεν επιτρέπει να την καταβάλει ο χρόνος και η ανυπομονησία. «Η μητρότητα είναι μια ουσιαστική εμπειρία της προσμονής γιατί δείχνει πως αυτή (η προσμονή) δεν ελέγχει ποτέ αυτό που περιμένει».

Η αληθινή προσμονή χαρακτηρίζεται από το άγνωστο, καθώς ποτέ δεν ξέρουμε τι ή ποιον περιμένουμε, ούτε γνωρίζουμε πώς θα είναι η κατάσταση μετά το τέλος της προσμονής. «Η προσμονή ανατρέπει αυτό που ήδη γνωρίζουμε, αυτό που ήδη ξέρουμε, αυτό που ήδη έχουμε δει, αναστέλλοντας κάθε σκέψη μας για ιδανικό έλεγχο» Η αβεβαιότητα χαρακτηρίζει πάντα την προσμονή του Άλλου, ακόμη κι όταν έχουμε την πεποίθηση ότι τον γνωρίζουμε καλά: «Θα είναι ακόμα ο Άλλος που γνωρίζω, που πιστεύω ότι γνωρίζω, που έμαθα να αναγνωρίζω;» (Recalcati, 2017: 28).

Η μητρότητα θεωρείται ένα γεγονός της επιθυμίας, που πηγάζει από το ασυνείδητο. Ακόμη και τα παιδιά που έχουν γεννηθεί από τους ίδιους γονείς μπορεί να είναι εντελώς διαφορετικά και να έχουν μια διαφορετική φαντασιακή προσμονή των γονιών τους και κυρίως της μητέρας. Το όνειρο επιτρέπει στη μητέρα να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες για μια αυθεντική και γνήσια μητρότητα, ενώ το παιδί τρέφεται από τη σκέψη και από τις φαντασιώσεις της μητέρας (Recalcati, 2017).

Επίσης, σημαντικό ρόλο παίζει το πρόσωπο της μητέρας, όπου το παιδί μπορεί να καθρεφτιστεί. «Μόνο μέσω του προσώπου του Άλλου μπορώ να συναντήσω το δικό μου, μόνο χάρη στην παρουσία του Άλλου μπορώ να συγκροτήσω τη ζωή μου. […] Το πρόσωπο της μητέρας ενσαρκώνει το πρώτο στάδιο της αναγνώρισης: εξερευνώντας αυτό το πρόσωπο, το παιδί αποκτά εμπειρία του δικού του». Αν το παιδί έρχεται αντιμέτωπο με έναν κενό καθρέφτη, δηλαδή αν δε δέχεται υποστήριξη από τον άλλο, τότε μπορεί να βιώσει κατάρρευση της ζωής του, να βιώσει απώλεια της υποστήριξής της (Recalcati, 2017: 47).

Για κάθε παιδί είναι σημαντικό να μπορεί να βιώσει τόσο την παρουσία όσο και την απουσία της μητέρας. Μόνο μέσα από αυτή την εναλλαγή είναι δυνατή η κίνηση για δημιουργία. Η παρουσία από μόνη της μπορεί να αποκτήσει την αίσθηση της καταδίωξης, ενώ η απουσία από μόνη της μπορεί να οδηγήσει σε αισθήματα κατάθλιψης και εγκατάλειψης (Recalcati, 2017).

«Ο κενός καθρέφτης τον οποίο επικαλείται η ασθενής του Βίνικοτ τοποθετείται στην ίδια κατηγορία με τη σιωπή που αφήνει την κραυγή της ζωής να ηχήσει εκκωφαντικά. Από τη μια πλευρά έχουμε τη μητέρα χωρίς πρόσωπο και από την άλλη την κραυγή χωρίς απάντηση» (Recalcati, 2017: 47).

  • Recalcati, M. (2017). Τα χέρια της μητέρας. Επιθυμία, φαντασιώσεις και κληρονομιά της μητέρας. Αθήνα: Κέλευθος.

Αναρτήθηκε από Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγος- Ψυχοθεραπεύτρια, MSc 

Share this

Αφήστε μια απάντηση