Αντιμέτωπη με πέντε καυτές προκλήσεις που θα καθορίσουν τις εξελίξεις σε οικονομικό αλλά και σε πολιτικό πεδίο με ορόσημο τον Σεπτέμβριο βρίσκεται η κυβέρνηση.
Το βασικό ζητούμενο είναι να ξεκαθαρίσει το ρευστό σκηνικό στην οικονομία και να υπάρξει καθαρή εικόνα για τις επιπτώσεις και το βάθος της ύφεσης που αφήνει πίσω της η πανδημία. Οι καλοκαιρινοί μήνες είναι ιδιαίτεροι κρίσιμοι, καθώς οι εξελίξεις στον τομέα του τουρισμού θα αποτελέσουν βαρόμετρο για τις επόμενες κινήσεις της κυβέρνησης και θα επηρεάσουν το περιεχόμενο και το χρονοδιάγραμμα του σχεδίου για την επανεκκίνηση της οικονομίας και την επιστροφή στην ανάπτυξη.
Στο επίκεντρο θα βρεθεί η εισροή πόρων του πακέτου των 32 δισ. ευρώ από το Ταμείο Ανάπτυξης που προτείνει η Κομισιόν, καθώς η κυβέρνηση ποντάρει στα ευρωπαϊκά κονδύλια τα οποία θα ανοίξουν τον δημοσιονομικό χώρο για την ενεργοποίηση μόνιμων φοροελαφρύνσεων και μειώσεων στις ασφαλιστικές εισφορές. Σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, τον Σεπτέμβριο αναμένεται να κριθούν και οι επόμενες κινήσεις του Μεγάρου Μαξίμου στην πολιτική σκακιέρα καθώς τότε θα αρχίσει να ξεκαθαρίζει το τοπίο σε πέντε ανοιχτά μέτωπα:
Υφεση – ανεργία – ταμειακά διαθέσιμα
Το οικονομικό αποτύπωμα της τουριστικής κίνησης κατά τους καλοκαιρινούς μήνες αναμένεται να είναι καθοριστικό για τις οικονομικές εξελίξεις των επομένων μηνών. «Το ποσοστό της φετινής μείωσης του ΑΕΠ εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την απόδοση του τουρισμού» υποστηρίζει ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας, ο οποίος εκτιμά ότι η ύφεση φέτος θα κυμανθεί από 5% – 8% με τα μέτρα που έχει λάβει η κυβέρνηση για τη στήριξη των επιχειρήσεων και των εργαζομένων, ενώ ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας Γιάννης Στουρνάρας βλέπει συρρίκνωση του ΑΕΠ κατά 6% σύμφωνα με το βασικό σενάριο. Κομισιόν, ΔΝΤ και ξένοι οργανισμοί και οίκοι προβλέπουν μεγαλύτερη ύφεση φέτος για την Ελλάδα, με τις εκτιμήσεις να υπερβαίνουν ακόμα και το 10%.
Η ύφεση βαθαίνει και η ανεργία καλπάζει. Τα σενάρια για τον αριθμό των εργαζομένων που θα χάσουν τη δουλειά τους φέτος είναι εφιαλτικά και η ανεργία εκτιμάται ότι θα εκτοξευτεί σε επίπεδα άνω του 20%. Η κυβέρνηση ποντάρει στο πρόγραμμα «Συν-εργασία» για τη στήριξη της απασχόλησης. Ο μηχανισμός προβλέπει μείωση ωραρίου εργασίας έως 50%, μείωση μισθού και κρατική επιδότηση του 60% των μηνιαίων αποδοχών που θα χάσουν οι εργαζόμενοι οι οποίοι θα εργάζονται με μειωμένο ωράριο. Τα αποτελέσματα του μηχανισμού στην αγορά εργασίας θα φανούν τον Σεπτέμβριο.
Το κακό σενάριο τυχόν «εκτροχιασμού» του δείκτη ανεργίας και των λουκέτων στην αγορά απασχολεί το Μέγαρο Μαξίμου, το οποίο αρχίζει να μελετά εναλλακτικά σενάρια αντιμετώπισης όπως επέκταση της «Συν-εργασίας» μέχρι το τέλος του έτους ή ακόμα και στους πρώτους μήνες του 2021. Υπό το βάρος των αυξημένων δαπανών για τη στήριξη των επιχειρήσεων και των εργαζομένων το οικονομικό επιτελείο μετράει τις αντοχές των κρατικών ταμείων και τα ταμειακά διαθέσιμα, ενώ τον Σεπτέμβριο που θα έχει πιο καθαρή εικόνα στο μέτωπο των φορολογικών εσόδων και των δαπανών θα αρχίσει να ετοιμάζει το προσχέδιο του προϋπολογισμού του 2021, βάζοντας στο τραπέζι με τους θεσμούς θέμα εκ νέου αναστολής της δέσμευσης για πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ για την Ελλάδα.
Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάπτυξης
Τον Οκτώβριο η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει να είναι έτοιμη να παρουσιάσει το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης, ένα πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων και στόχων για την αξιοποίηση των κονδυλίων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης. Μια επιτροπή οικονομολόγων υπό τον νομπελίστα Χριστόφορο Πισσαρίδη και αναπληρωτή τον γενικό διευθυντή του ΙΟΒΕ Νίκο Βέττα, η οποία είχε συσταθεί προ πανδημίας θα παρουσιάσει προτάσεις το καλοκαίρι τις οποίες στη συνέχεια η κυβέρνηση θα αξιοποιήσει κατά τη συγκρότηση του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης. Το σχέδιο αυτό θα ενσωματώνει δέσμη μεταρρυθμίσεων ελληνικής «ιδιοκτησίας», η υλοποίηση των οποίων θα συνδεθεί με την εκταμίευση «δόσεων» από το πακέτο επιχορηγήσεων που σχεδιάζει η Κομισιόν, αφού όπως ξεκαθάρισε ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Βάλντις Ντομπρόβσκις εάν δεν υπάρξουν μεταρρυθμίσεις, δεν θα δοθούν χρήματα.
Η πρόταση της Κομισιόν προβλέπει για την Ελλάδα κονδύλια ύψους 32 δισ. ευρώ που προορίζονται να διατεθούν κυρίως στον ψηφιακό μετασχηματισμό, την πράσινη ανάπτυξη και την αγροτική πολιτική. Η ενεργοποίηση του «Next Generation EU» συνολικού ύψους 750 δισ. ευρώ, προϋποθέτει εγκρίσεις από τους ηγέτες της ΕΕ, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα εθνικά Κοινοβούλια, καθώς και μια σειρά νομικών διαδικασιών προκειμένου να δανειστεί η Κομισιόν από τις αγορές και να διοχετεύσει στη συνέχεια τα κεφάλαια στα κράτη-μέλη. Το βασικό σενάριο της Κομισιόν προβλέπει πως όλες αυτές οι διαδικασίες θα έχουν ολοκληρωθεί έως το τέλος του έτους και την 1η Ιανουαρίου 2021, το νέο εργαλείο θα είναι σε λειτουργία. Παρότι με τα σημερινά δεδομένα φαίνεται δύσκολο, ορισμένοι παράγοντες υποστηρίζουν πως θα μπορούσαν να διοχετευτούν τα πρώτα κεφάλαια στις χώρες και εντός του έτους.
Δεύτερο κύμα πανδημίας
Ο κίνδυνος επιστροφής του «αόρατου και ύπουλου εχθρού» δεν μπορεί να αποκλειστεί, από τη στιγμή μάλιστα που η οικονομία ανοίγει και οι επιχειρήσεις ανεβάζουν ρολά μετά το lockdown. Οι εκτιμήσεις για ένα δύσκολο υγειονομικά – και όχι μόνο – φθινόπωρο δίνουν και παίρνουν. Αν και ο Πρωθυπουργός έχει αποκλείσει το ενδεχόμενο γενικευμένων περιοριστικών μέτρων, ένα δεύτερο κύμα της πανδημίας θα επιδεινώσει την κατάσταση στην οικονομία. Το οικονομικό επιτελείο παραμένει σταθερό «στη γραμμή της λελογισμένης χρήσης των ταμειακών διαθεσίμων» μέχρι να αρχίσει η ροή ζεστού χρήματος από τα ευρωπαϊκά ταμεία και αναζητά λύσεις ενίσχυσης της ρευστότητας του Δημοσίου.
Μειώσεις φόρων – εισφορών
Οι εξελίξεις στο μέτωπο της πανδημίας, οι δημοσιονομικοί στόχοι του 2021 αλλά και οι αποφάσεις της Ευρώπης για το Ταμείο Ανάκαμψης θα κρίνουν το πακέτο των φοροελαφρύνσεων, με την κυβέρνηση να έχει στραμμένο το βλέμμα της στη μεσαία τάξη. Προβάδισμα δίνεται στις μειώσεις των ασφαλιστικών εισφορών, μέτωπο στο οποίο θα διερευνηθούν οι δυνατότητες χρηματοδότησης των μέτρων στήριξης της αγοράς εργασίας και με τα κοινοτικά κονδύλια από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης.
Τον Σεπτέμβριο θα βγουν από το συρτάρι στο οποίο μπήκαν όταν ξέσπασε η πανδημία, τα σχέδια για τη σταδιακή μείωση των φόρων από το 2021 που προβλέπουν σταδιακό ψαλίδι στην ειδική εισφορά αλληλεγγύης, νέα μείωση του ΕΝΦΙΑ σε συνδυασμό με τις νέες αντικειμενικές αξίες των ακινήτων και σταδιακή κατάργηση του τέλους επιτηδεύματος, ενώ στο τραπέζι θα βρεθεί και η δεύτερη δόση της μείωσης του φορολογικού συντελεστή στις επιχειρήσεις από 24% σε 20%. Τον Ιούλιο αναμένεται να αποφασιστεί το ποσοστό μείωσης της προκαταβολής φόρου που θα πληρώσουν φέτος οι επιχειρήσεις και οι επαγγελματίες που πλήττονται από την κρίση του κορωνοϊού, με τα σενάρια να προβλέπουν κούρεμα του συντελεστή κατά 50%.
Ιδιωτικό χρέος
Τα χρέη των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων στην Εφορία, τον ΕΦΚΑ, τις ΔΕΚΟ και τις τράπεζες που συσσωρεύονται ανησυχούν έντονα το οικονομικό επιτελείο. Ο λογαριασμός θα έρθει το φθινόπωρο και θα είναι φουσκωμένος μετά τις παρατάσεις που δόθηκαν στην καταβολή φόρων, εισφορών αλλά και στο πάγωμα των δόσεων δανείων. Μια νέα έκτακτη ρύθμιση για την εξόφληση των φορολογικών οφειλών που προκάλεσε η πανδημία εξετάζεται να ενεργοποιηθεί τον Σεπτέμβριο, η οποία θα αφορά όσους πλήττονται από την κρίση του κορωνοϊού ενώ από τον Ιούλιο αναμένεται να εφαρμοστεί το πρόγραμμα επιδότησης των δόσεων δανείων με υποθήκη την πρώτη κατοικία για τους πράσινους και κόκκινους δανειολήπτες.