Μεγάλες αλλαγές στη διαχείριση των Προστατευόμενων Περιοχών;

Μία πολεοδομική ρύθμιση μπορεί να ξεσηκώσει μεγάλη συζήτηση, συγκρούσεις και αντιπαραθέσεις. Αυτό τουλάχιστον συμβαίνει όταν είναι ενεργή και δραστήρια η κοινωνία. Σήμερα αυτό έχει υποχωρήσει με την αναδίπλωση στον προσωπικό χώρο και την λογική να τα βολέψουμε κάπως μέσα στην κρίση. Δεν μας ενδιαφέρουν τα κοινά.

Ακόμα περισσότερο, οι χωροταξικές ρυθμίσεις στην ύπαιθρο και η αναδιάρθρωση του συστήματος των Προστατευόμενων Περιοχών δεν προσελκύουν το ενδιαφέρον του μεγάλου κοινού. Εντούτοις, η ημερίδα–διαβούλευση για το μέλλον των Φορέων Διαχείρισης των Προστατευόμενων Περιοχών (ΦΔΠΠ) που οργάνωσε ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κώστας Χατζηδάκης (9/10/2019), συγκέντρωσε πάρα πολλούς ανθρώπους, τόσο που δημιουργήθηκε το αδιαχώρητο στο αμφιθέατρο του υπουργείου. Ήταν παρόντες όλοι οι πρόεδροι των ΦΔΠΠ, εκπρόσωποι του προσωπικού τους, δήμαρχοι, μέλη των περιβαλλοντικών οργανώσεων, πανεπιστημιακοί και γενικά εκπρόσωποι όλου του περιβαλλοντικού χώρου.

Παρόντες επίσης και ο Περιφερειάρχης Ηπείρου και Γενικός Γραμματέας της Ένωσης Περιφερειών Αλέκος Καχριμάνης, ο Περιφερειάρχης Αττικής Γιώργος Πατούλης και ο Αντιπεριφερειάρχης περιβάλλοντος Κεντρικής Μακεδονίας Κ. Γιουτίκας. Είναι να απορεί κανείς για το ξαφνικό ενδιαφέρον της Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης. Κι όμως η πρότασή τους είναι ρηξικέλευθη και είναι κάπως έτσι με παραλλαγές: «Να περάσουν οι ΦΔΠΠ στις περιφέρειες μαζί με το προσωπικό, τις χρηματοδοτήσεις, τις υποδομές και κυρίως τις αρμοδιότητες. Και αυτό αφορά τους ΦΔΠΠ των υγροτόπων διεθνούς σημασίας, των Εθνικών Πάρκων, αλλά και όλων των περιοχών που έχουν ενταχθεί στο δίκτυο Natura».

Και ο υπουργός έδειξε να το καλοβλέπει

Το υπουργείο σχεδιάζει επίσης να αλλάξει και το θεσμικό πλαίσιο για τις κατηγορίες και τις ζώνες των Προστατευόμενων Περιοχών. Ο υφυπουργός Περιβάλλοντος Δημήτρης Οικονόμου το είπε ξεκάθαρα: «Θα πρέπει οι ρυθμίσεις στις ζώνες των Προστατευόμενων Περιοχών να είναι ανάλογες με τις χωροταξικές διατάξεις». Στην πραγματικότητα ο υφυπουργός χρησιμοποίησε έξι ή εφτά φορές την λέξη «πολεοδομικές» και μόνο μία φορά την λέξη «χωροταξικές», προδίδοντας την σκέψη του.

Διότι διαφαίνεται ότι μπαίνουμε σε μία νέα περίοδο επιτρεπτικότητας μετά την Τίνα Μπιρμπίλη που προώθησε με ειδικές διατάξεις τα μεγάλα αιολικά στις Προστατευόμενες Περιοχές, παρά τις καταστροφές και οι αλλοιώσεις που προκαλούν σε παρθένες περιοχές. Ας μην μας διαφεύγει άλλωστε ότι ο σημερινός υφυπουργός Περιβάλλοντος ήταν αυτός στην ουσία που διαμόρφωσε τον χωροταξικό σχεδιασμό για τις ΑΠΕ πριν μερικά χρόνια.

Η έμφαση στην όλη συζήτηση δόθηκε στην αναδιάρθρωση του συστήματος οργάνωσης και λειτουργίας των Προστατευόμενων Περιοχών.

Η διοικητική αναδιάρθρωση φαίνεται να έχει δύο στόχους: α) τον απόλυτο έλεγχο των ΦΔΠΠ από την κυβέρνηση ή τις περιφέρειες και β) τον πλήρη έλεγχο της διαδικασίας Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης.

Τα μοντέλα διοίκησης των Προστατευόμενων Περιοχών διεθνώς

Αν δούμε το σύστημα διοικήσεως Προστατευόμενων Περιοχών διεθνώς θα δούμε περίπου τρία μοντέλα που μπορεί και να συνυπάρχουν:

Α) Το κράτος με τις υπηρεσίες του είναι αρμόδιο για τις Προστατευόμενες Περιοχές ιδιαίτερα για τις μεγάλες και τις πολύ σημαντικές σε διεθνές επίπεδο, όπως οι υγρότοποι Ραμσάρ και τα Εθνικοί Πάρκα (Δρυμοί) όπως ο Όλυμπος. Αυτό το σύστημα υπήρχε από το 1936 μέχρι το 2003 στην Ελλάδα και απέτυχε. Στον Όλυμπο π.χ. εξαφανίστηκαν πολλά είδη πουλιών, μεταξύ των οποίων και το σύμβολο του βουνού, ο γυπαετός.

Β) Ένα σύστημα ξεκάθαρα αποκεντρωμένο σύστημα είναι τα Περιφερειακά Πάρκα. Αυτά έχουν δημιουργηθεί σε άλλες χώρες που έχουν παράδοση Τοπικής Αυτοδιοίκησης και σαφούς διάκρισης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης από το κράτος.

Γ) Ένα σύστημα όπου υπό την εποπτεία και την στήριξη του κράτους οι ΦΔΠΠ λειτουργούν αυτόνομα με ένα διοικητικό συμβούλιο στο οποίο εκπροσωπούνται όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς.

Η διαχείριση των Προστατευόμενων Περιοχών στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα επιλέχθηκε, κάτω από την πίεση των καταστάσεων, μάλλον το τρίτο μοντέλο. Καταρχάς οι ΦΔΠΠ ξεκίνησαν με διαφορετικό τρόπο. Πρώτα δημιουργήθηκε το 1999 ο ΦΔΠΠ Ζακύνθου, για να αντιμετωπίσει το σοβαρό πρόβλημα του φωλιάσματος της χελώνας καρέτα και του τουρισμού στις ίδιες παραλίες. Ακολούθησε το 2000 ο ΦΔΠΠ του Σχοινιά – Μαραθώνα για να λύσει το οξύμωρο ζήτημα της προστασίας του υγροτόπου με την ανάπτυξη τότε του κωπηλοτοδρομίου, που κατασκευάστηκε εντός του υγροτόπου.

Στην συνέχεια το 2003 δημιουργήθηκαν οι υπόλοιποι ΦΔΠΠ που κάλυπταν μόνο το 30% των περιοχών Natura της Ελλάδας. Και μόνο το 2018, υπό την απειλή πάλι προστίμων από την Ευρωπαϊκή Ένωση, διευρύνθηκαν οι περιοχές ευθύνης όλων των ΦΔΠΠ ώστε να καλυφθούν σήμερα από 36 ΦΔΠΠ και οι 446 περιοχές Natura της χώρας.

Τα διοικητικά συμβούλια, σύμφωνα με τον τελευταίο νόμο, είναι 7μελή και περιλαμβάνουν εκπροσώπους του υπουργείου Περιβάλλοντος, των περιφερειών, των δήμων, του επιστημονικού κόσμου, των περιβαλλοντικών οργανώσεων και παραγωγικών φορέων..

Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι τα μέλη των ΔΣ των ΦΔΠΠ είναι μη αμειβόμενα και καλύπτονται μόνο κάποια έξοδα μετακινήσεών τους ενώ το προσωπικό βρίσκεται σε μια κατάσταση ομηρίας με συνεχείς ανανεώσεις των συμβάσεων. Η εμπειρία που αποκτήθηκε από το προσωπικό στην πορεία είναι πολύτιμη. Παρά κάποια φαινόμενα δημοσιοϋπαλληλικής νοοτροπίας παραίτησης, το επίπεδο του προσωπικού είναι πολύ ικανοποιητικό.

Επιβεβλημένες οι αλλαγές. Αλλά προς ποια κατεύθυνση;

Η τελευταία νομοθετική εξέλιξη έγινε βιαστικά από την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ για να αποφύγει πρόστιμα λόγω ελλιπούς διαχείρισης και προστασίας των περιοχών Natura. Στην πραγματικότητα όμως, καθώς το προσωπικό είναι λίγο και οι περιοχές πολλές, είναι βέβαιο ότι το σύστημα θα φρακάρει και θα είναι αναποτελεσματικό αν δεν στελεχωθεί και δεν στηριχθεί αποτελεσματικά από το κεντρικό κράτος.

Η πρόταση των Περιφερειακών για ανάληψη αυτής της ευθύνης και ενσωμάτωση ίσως ακόμα και των ΦΔΠΠ στον οργανισμό τους είναι μία λύση που μπορεί να απαλλάξει το υπουργείο Περιβάλλοντος από έναν σοβαρό πονοκέφαλο, αλλά εγκυμονεί πολλούς κινδύνους. Η αυτοτέλεια των ΦΔΠΠ και ο ρόλος τους στην διατήρηση της βιοποικιλότητας θα χαθεί, οι δε περιφέρειες ενδιαφέρονται κυρίως για τον αναπτυξιακό σχεδιασμό και για την υλοποίηση έργων.

Διαφαίνεται ότι το κύριο ενδιαφέρον τους είναι στην διαδικασία Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης την οποία θέλουν να ελέγξουν εξ ολοκλήρου. Καθώς είναι αυτοί που συγκεντρώνουν την γνώση και έχουν την εποπτεία για την κατάσταση διατήρησης ειδών και οικοσυστημάτων στις περιοχές ευθύνης τους, η συμβολή τους είναι ουσιώδης και μπορούν να αξιολογήσουν καλύτερα τις επιπτώσεις από οποιονδήποτε άλλο φορέα, ειδικά για το φυσικό περιβάλλον, ακόμα και το ίδιο το υπουργείο Περιβάλλοντος. Αν οι ΦΔΠΠ υποβαθμιστούν και το προσωπικό υπαχθεί στην περιφέρεια, η μερική αυτοτέλεια και επιστημονική ελευθερία κρίσης θα υποστεί ένα μεγάλο πλήγμα.

Διαβλέποντας αυτόν τον κίνδυνο, τόσο υπηρεσιακοί παράγοντες του υπουργείου όσο και οι επιστημονικοί φορείς, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις, αλλά και το ίδιο το προσωπικό των ΦΔΠΠ και τα μέλη των διοικητικών συμβουλίων αντιδρούν στην πρόταση ενσωμάτωσης των ΦΔΠΠ στις περιφέρειες.

Δεν μπορούμε να ξέρουμε πού θα καταλήξει αυτή η συζήτηση. Το βέβαιο είναι όμως ότι θα εξελιχθεί πολύ σύντομα. Εντός του Οκτωβρίου αναμένεται νομοθετική πρωτοβουλία και η κίνηση αυτή είναι από τις πιο κρίσιμες για το φυσικό περιβάλλον της χώρας. Ο τίτλος της ημερίδας – διαβούλευσης ήταν «Αναβάθμιση των Φορέων Διαχείρισης των Προστατευόμενων Περιοχών ακολουθώντας τις καλύτερες ευρωπαϊκές πρακτικές». Παρά τις μάλλον δυσοίωνες προτάσεις, ελπίζουμε να πρυτανεύσει η λογική. Ο υπουργός δήλωσε, «θέλω να ταυτιστώ με μια σύγχρονη ευρωπαϊκή πολιτική πραγματικής και όχι θεωρητικής προστασίας του πλούτου της χώρας μας, που είναι οι περιοχές Natura, που είναι οι προστατευόμενες περιοχές». Περιμένουμε λοιπόν να αξιολογήσει σοβαρά τα δεδομένα.

Αφήστε μια απάντηση