Λαμπριάτικα Έθιμα της Λέσβου!

  • Γράφει ο ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ Δ. ΚΟΚΚΙΝΕΛΛΗΣ

Φτάσαμε, αισίως, τη Μ. Τετάρτη και η Κυριακή του Πάσχα είναι προ των πυλών. Με αφορμή την Ανάσταση του Κυρίου, σας παρουσιάζουμε τα Πασχαλινά ή αλλιώς Λαμπριάτικα έθιμα του νησιού μας.

Αρχικά, το Πάσχα προέρχεται από το εβραϊκό Πεσάχ, που σύμφωνα με τη Βίβλο, σημαίνει χωλαίνω, ξεφεύγω, προσπερνώ, απαλλάσσω ή εκτελώ τελετουργικό χορό γύρω από τη θυσία.

Το Πάσχα, λοιπόν, είναι μια κινητή γιορτή και εορτάζεται την πρώτη Κυριακή, μετά την Πανσέληνο της εαρινής ισημερίας. Χαρακτηριστικό του γνώρισμα είναι το κόκκινο αυγό. Αυτό συμβαίνει, διότι συμβολίζει την ίδια τη ζωή που ξαναγεννιέται σ’ αυτήν η ανοιξιάτικη καμπή του χρόνου.

Το αυγό, το σπέρμα που έχει μέσα και σχηματίζεται η ζωή, το νεογνό τρεφόμενο από το ίδιο το αυγό, το ασπράδι. Το αυγό είναι κόκκινο, γιατί συμβολίζει το αίμα του Χριστού, το χρώμα της χαράς και της Ανάστασης.

ΕΘΙΜΑ

1) Λαμπριάτικες Κούνιες: Οι Λαμπριάτικες κούνιες, γνωστές κι ως “σανιδόκουνιες”, είναι πολλών ειδών. Μονές, διπλές και για πολλά άτομα 8-10 ατόμων. Κατασκευασμένες με χοντρό σκοινί και με παλαμάρι. Όταν, “οι σανιδόκουνιες” βρίσκονται σε παράθαλασσια χωριά ή οικισμούς, έχουν και μαδέρι. Στολίζονται με καρπέτες και κουρελούδες.

Οι κούνιες κρέμονται ή στήνονται σε μεγάλα δέντρα ή σε διπλές κεραμοσκεπείς αυλόπορτες των σπιτιών.

Σ’ αυτές, μαζεύονται νέοι και νέες κάθε γειτονιάς και κουνιούνται, με συνοδεία ερωτικών τραγουδιών, σκοπτικών κ.α. . Παλιά, ήταν ο μόνος τρόπος και σημείο συνάντησης των ερωτευμένων, λόγω των στενών ηθικών και κοινωνικών ηθών. Αποτελούσαν, και η μόνη ευκαιρία των αγοριών να χαρούν… μπούτια κοριτσιών. Κι’ αυτό, γιατί φορούσαν φούστες. Μάλιστα, όταν ένας νέος και μια νέα καθόταν μαζί στην κούνια, ήταν σημάδι, υπόσχεση και συμφωνητικό αρραβωνιάσματος. Άπαξ και καθόταν μαζί, σήμαινε αρραβώνας. Γι’ αυτό, έλεγαν το εξής: «O τάδε και η τάδε αρραβωνιάστηκαν. Κάτσαν μαζί στην κούνια».

Οι “κούνιες” διαρκούσαν όλη τη Λαμπροβδομάδα, την Πρωτομαγιά κι άλλες γιορτές. “Σανιδοκούνιες” συναντάς, κατ’ εξοχήν, σε εξωκλήσια.

Τα τραγούδια ήταν τετράστιχα ή δίστιχα. Άρχιζαν και τελείωναν με το “Χριστός Ανέστη”. Παράλληλα, είχαν και κεράσματα, κουλούρες, αυγά κ.λπ. .

2) Μόρια: Το ξεχωριστό έθιμο της Ρόκας…

Η “Ρόκα” είναι ένα κλαδί δάφνης ή βάγιας, φορτωμένη με κόκκινα πανάκια και περιφέρεται σε ολόκληρο το χωριό. Η “Ρόκα” περιφέρεται, συνήθως, από μικρά παιδιά και συνοδεία ορισμένων μεγάλων. Περνάει από κάθε σπίτι του χωριού και πραγματοποιείται το μοίρασμα της, κόβοντας ένα πανάκι. Η περιφορά συνοδεύεται και από ένα τραγούδι: << Μεγάλη Τεσσαρακοστή, Μεγάλη Πέμπτη θλιβερή. Μεγάλη εβδομάδα, Χριστός με σκοτεινάδα. Χριστός μας συλλαμβάνεται και όλος ο κόσμος χάνεται. Λυπούμαι με τη Σταύρωση, χαίρομαι με την Ανάσταση. Το Πάσχα που θα αναστηθεί, κι όλος ο κόσμος θα χαρεί, θα ‘ρθει να μας χαιρετήσει, κι’ από ένα κόκκινο αυγό θα μας φιλοδωρήσει. Δωσ’του κι εσύ κυρούλα μου, χρόνια πολλά να ζήσεις. Ρο-ρο ένα αυγό>>!

3) Αφάλωνας- Φίλια: Το έθιμο της Βάγιας…

Στον Αφάλωνα μαζεύονται όλα τα παιδιά του χωριού, κόβουν τις βάγιες και δένουν σε κάθε κλαράκι ένα κορδελάκι κόκκινο. Την Κυριακή των Βαΐων, τα πηγαίνουν στην Εκκλησία και μετά γυρίζουν στα σπίτια του χωριού, τραγουδώντας το παρακάτω: «Βάγια, βάγια τω βαγιώ, τρώμε ψάρια και κολιό, και την άλλη Κυριακή, το μαμά και το τσιτσί». Στο άκουσμα του τραγουδιού, οι κάτοικοι παίρνουν ένα κορδελάκι που θεωρείται τυχερό και το βάζουν στα εικονίσματα τους. Ως αντάλλαγμα, δίνουν στους περιφερόμενους, ένα αυγό ή λεφτά.

Στη Φίλια, υπάρχει το ίδιο σκηνικό, αλλά με διαφορετική μουσική συνοδεία. Εκεί, η περιφορά της βάγιας γίνεται σε συνοδεία του εξής απολυτίκιου: «Τὴν κοινὴν Ἀνάστασιν πρὸ τοῦ σοῦ πάθους πιστούμενος…». Πάνω σ’ αυτό, κάνουν ομοιοκαταληξία σ’ όσους έχουν το θάρρος ή σ’ όσους ήταν τσιγκούνηδες. Έλεγαν το παρακάτω: «Για το φράγκο, για το αυγό, για μες στου βρατσι’ σ θα μπω».

Οι “Σαμάδες”, οι τότε λαμπάδες…

Όλη τη Μεγάλη Εβδομάδα, στις ακολουθίες, οι γυναίκες κρατούσαν “σαμάδες”, αντί για λαμπάδες και κεριά. Οι σαμάδες ήταν λευκό κερί, ελαστικό, τυλιγμένο σε διάφορα σχήματα. Ήτοι άστρο, σταυρό, πουλί. Φτιαγμένο από ντόπιους κηροπλάστες. Με έναν σαμά, οι γυναίκες έβγαζαν όλη τη Μ. Εβδομάδα.

Το νοικοκυριό

Οι νοικοκυρές, τη Μεγάλη Εβδομάδα, ασβεστώνουν τα σπίτια τους. Κατώφλια, ντουβάρια, γλάστρες από γκαζοντενεκέδες κι’ άλλα, όλα στον ασβέστη.

Τη Μ. Πέμπτη, έβαφαν τα αυγά, γι’ αυτό και λεγόταν κουτσνοΠέμπτ. Συνήθως, έβραζαν βότανα, διάφορα λουλούδια, φλούδια αντί των σημερινών χημικών χρωμάτων. Επάνω στα αυγά, έβαζαν χαλκομανίες.

Παραδοσιακά φαγιά…

Κατ’ εξοχήν, το φαγητό που δεσπόζει στο τραπέζι του Πάσχα, είναι το φουρνιστό αρνί, κι όχι η σούβλα που ήρθε μετά τα χρόνια της επταετής δικτατορίας. Στην Αγιάσο, θα γευθείτε τα «λαχανάκια», που είναι λαχανοντολμάδες γεμιστοί με μπακαλιάρο, μια μοναδική και εκρηκτική γεύση. Δίπλα, και συγκεκριμένα στον Ασώματο, το βράδυ του Μ.Σαββάτου μαγειρεύουν το παραδοσιακό σφουγγάτο με συκωταριά. Επίσης, βγαίνει και η τσαλαμούρα, την πρώτη μέρα του Πάσχα. Οι «σπιες», σουπιές δηλαδή, φτιαγμένες με άγρια χόρτα του βουνού είναι θεσπέσιες, ενώ τα γνωστά «λαζαράκια», τα κουλούρια που γίνονται το Σάββατο του Λαζάρου κάνουν τα σοκάκια να μοσχοβολούν!

Τα Πασχαλινά Παιχνίδια”…

Δεν έλειπαν και τα παιχνίδια! Την Κυριακή του Πάσχα, σε διάφορα σημεία της πόλης, ήτοι Επάνω Σκάλα, Μπας Φανάρ, Κήπος και Λαγκάδα πραγματοποιούνταν αυγομαχίες με τσούγκρισμα των αυγών. Ως έπαθλο, οι νικητές κέρδιζαν τα αυγά των αντιπάλων τους. Βέβαια, υπήρχαν και ζαβολιές από τους διαγωνιζόμενους, όπως ήταν τα αυγά πάπιας.

Εν κατακλείδι, τα παραπάνω αποτελούν τα ξεχωριστά και όμορφα λαμπριάτικα έθιμα του νησιού μας. Ένα μεγάλο ευχαριστώ, στον φίλο Βαγγέλη Χατζημανώλη για την καταγραφή των εθίμων. Καλό Πάσχα και καλή Ανάσταση!

The following two tabs change content below.

ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ Δ. ΚΟΚΚΙΝΕΛΛΗΣ

ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ Δ. ΚΟΚΚΙΝΕΛΛΗΣ

Κατάγομαι από την Μόρια της Λέσβου. Είμαι φοιτητής στη φιλοσοφική σχολή και συγκεκριμένα στο τμήμα της φιλολογίας. Ακόμη, είμαι υπότροφος φοιτητής δημοσιογραφίας στη σχολή New Media Studies by Stamatis. Από μικρός επιθυμούσα διακαώς να γίνω δημοσιογράφος, γιατί η ενημέρωση είναι δικαίωμα όλων, κι όποιος τυχερός έχει αυτήν την ιδιότητά ασκεί λειτούργημα! -Εξωτερικός Συνεργάτης LesvosPost.com
ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ Δ. ΚΟΚΚΙΝΕΛΛΗΣ

Σχόλια

Αφήστε μια απάντηση